آشنایی با نقشه ها و پلان های مختلف

1- کلیات

نقشه های تاسیسات برقی به طور کلی شامل توضیحات عمومی جدول علائم استاندارد مورد در ،نقشه پلان های مجزا از سیستم روشنایی طبقات ،مختلف برق رسانی تلفن و آنتن مرکزی سیستم اعلام حریق دوربین مدار بسته در ،بازکن سیستم صوتی نقشه جزئیات و دیاگرام تابلوها و رایزرهاست که گاهی متناسب با نیازهای پروژه و حجم و اهمیت آن بخشی از موارد حذف میگردد. این نقشه ها در تطابق با پلان مبلمان معماری طراحی می.شود به عنوان مثال در محل قرارگیری تلویزیون پریزهای برق و آنتن تعبیه شده و یا در آشپزخانه تعدادی پریز برق متناسب با محل قرارگیری یخچال و ماشین لباسشویی جانمایی می.گردد همچنین جهت جلوگیری از برخی تناقضات احتمالی مثل قرار گرفتن کلید برق پشت دربها یا داخل کمد دیواری و یا نزدیک به محلهای مرطوب مثل روشویی سرویسها یا ظرفشویی آشپزخانه و نیز نصب آنها در محل ستون های ساختمان باید همواره نقشه های معماری به عنوان اولویت اول مد نظر قرار گیرد .

معمولاً در صفحه اول نقشه های تاسیسات برقی مخصوصاً در مورد پروژه های بزرگ فهرستی از کلیه شیتهای نقشه به انضمام شماره آنها ارائه میگردد. این نقشه ها با یک حرف و عدد به صورت E1 ،E0، 2 تا En متناسب با تعداد صفحات شماره گذاری میشود.

2- علائم استاندارد و نکات فنی

علائم مورد استفاده در نقشه ها طبق استاندارد IEC تدوین شده و تنها گاهی حسب سلیقه طراح استفاده علائم مورد با تغییرات جزئی همراه است لذا به دلیل جلوگیری از بروز اشتباهات سهوی و تفسیرهای متفاوت همواره در صفحه اول نقشهها علائم به کار رفته در جداولی ارائه میگردد همچنین توصیه های عمومی استانداردهای طراحی و برخی نکات مورد نظر طراح نیز در صفحات ابتدای نقشه ها ارائه شده که باید قبل از اجرای طرح با دقت مطالعه گردد. توضیحات نقشه در عین سادگی یکی از مهمترین قسمتهای آن است که مطالب و نکات اجرایی ضروری در آن درج میگردد به عنوان مثال توضیحاتی راجع به نحوه اجرا روکار یا توکار بودن مدارها اندازه و جنس ،غلافها نوع سیمها و شماره و رنگ آنها نحوه عایقکاری، فواصل و جزئیات نصبیات برند و ظرفیت تجهیزات مختلف از اهم موارد ارائه شده در قسمت توضیحات محسوب میشود برخی از این نکات قابل ارائه بر روی نقشه ها نبوده، لیکن برخی دیگر جهت تاکید بیشتر بر روی نقشه ها نیز درج میگردد.

پلانها از مهمترین قسمتهای نقشه های تاسیسات برقی محسوب میشود زیرا مسیرها و خطوط سیم کشی بر روی آنها مشخص می.گردد به دلیل جلوگیری از شلوغی نقشه ها معمولا پلان ،روشنایی پریزهای ،برق ،تلفن ،انتن سیستمهای ،صوتی اعلام حریق ….. بر روی پلانهای جداگانه ترسیم میشود. این پلانها عمدتاً به صورت مجزا برای ،زیرزمین طبقه همکف و نقشه تیپ طبقات ارائه می گردد. در ادامه نقشه های تاسیسات برقی یک آپارتمان ۵ طبقه همکف) و ۴ طبقه ۲ واحدی مورد بررسی قرار  گرفته است.

3- پلان روشنایی

مسیر سیم کشی چراغها و کلیدهای برق در پلان طبقات مختلف ترسیم شده که به پلان روشنایی معروف است. در این پلان محل تجهیزات الکتریکی شامل کلیدهای تک و دو پل، کلید تبدیل، کلید صلیبی، چراغهای سقفی و دیواری هواکشها و … مشخص شده و سپس ارتباط آنها با هم و نحوه اتصال به تابلوی تقسیم تعیین میشود معمولاً هر چند وسیله الکتریکی متناسب با میزان مصرفشان به یکدیگر متصل شده و نهایتاً به منبع تغذیه وصل میگردد. به هر یک از این مجموعه های مصرف کننده و منبع تغذیه آنها یک مدار گفته شده و به این کار اصطلاحاً مدار بندی می گویند. بالطبع تعداد مصرف کنندههای هر مدار و مجموع مصرف آنها باید کمتر از ظرفیت مجاز منبع تغذیه طبق استانداردهای مربوطه در نظر گرفته شود. هر مدار روشنایی شامل حداکثر ۱۲ مصرف کننده است. لذا در هر پلان تعدادی مدار متناسب با مساحت پروژه و تجهیزات مورد نیاز تعریف می گردد. ابتدای هر مدار (سرخط) باید به تابلوی تقسیم (DP) متصل شود لذا قسمت نزدیکتر به محل تابلو به عنوان سرخط در نظر گرفته میشود .

همچنین جهت جلوگیری از شلوغ شدن نقشه به دلیل حجم زیاد سیمها معمولاً اتصال سرخط تا تابلو ترسیم نشده و سرخط هر مدار تنها با یک فلش و آدرس تا تابلو معرفی می گردد (گاهی نیز مسیر تا جعبه تقسیم به صورت کامل ترسیم میشود. DP علامت جعبه تقسیم در نقشه های برق است. معمولاً برای هر واحد ساختمانی شماره همان واحد جلوی DP درج شده و شماره فیوز مربوطه پس از تیره نوشته میشود. مثلاً 3-DP2 نشانه خط فیوز مدار شماره ۳ از واحد شماره ۲ میباشد بالطبع در دیاگرام تابلوی هر واحد نیز زیر هر کلید مینیاتوری آدرس مدار مربوطه عیناً درج میشود. به عنوان مثال تجهیزات الکتریکی و نحوه مداربندی آنها در دو پلان ساده زیر ترسیم گردیده است. مدار شماره ۱ مربوط به قسمت پذیرایی شامل ۴ لامپ ،هالوژن یک لامپ دیواری رشته ای و یک لوستر سقفی است برای قطع و وصل لامپ دیواری و هالوژنها از یک کلید تک پل استفاده شده ولی به دلیل یک خط وجود دو ردیف لامپ در لوسترها یک کلید دوپل برای کنترل روشنایی آن تعبیه گردیده است. همچنین مدار شماره ۲ مربوط به آشپزخانه و شامل فن تهویه یک لامپ رشتهای سقفی ۳ لامپ هالوژن و یک چراغ فلورسنت دوتایی سقفی می.باشد یک کلید تک پل برای روشن و خاموش کردن فن یک کلید دو پل برای مهتابیها و کلید دو پل دیگر برای لامپ رشته ای و هالوژنها در نظر گرفته شده است.

در نقشه های  زیر مسیر سیم کشی تجهیزات و نحوه اتصال آنها تا تابلو در طبقات مختلف یک آپارتمان مسکونی نمایش داده شده است همانطور که مشاهده میشود در پلانهای تاسیسات جهت جلوگیری از شلوغی فقط عناصر اصلی ارائه شده و موارد فرعی نقشه های معماری مثل درها و یا خطوط اندازه گذاری فضاها درج نمی گردد. در طبقه پیلوت از چراغهای فلورسنت ۸۰ وات دوتایی برای تامین روشنایی قسمتهای مختلف استفاده شده که با کلیدهای تک یا دو پل کنترل می.شوند همچنین در راه پله نیز لامپهای رشته ای ۴۰ وات نصب شده است. در مجموع در این طبقه ۳ مدار مستقل جهت روشنایی راه پله (GP1) ضلع غربی (GP2) و ضلع شرقی (GP3) در نظر گرفته شده که با همین نام به فیوزهای مربوطه در تابلوی عمومی متصل می گردد. محل تابلو برق اصلی و جعبه تقسیم تلفن در کنار دیوار راه پله تعبیه شده که کلیه سیم کشی های طبقات از آنجا منشعب میشود . علاوه بر این در سمت شرقی پیلوت نیز یک چاه ارت حفر شده که با یک کابل مسی با سطح مقطع۲۵ میلیمتر مربع به شینه تابلو متصل میگردد.

مسیر و نحوه سیم کشی مدارهای مختلف به همراه تجهیزات به کار رفته مثل هواکشها زنگ و انواع لامپهای سقفی دیواری لوستر و هالوژن در پلان تیپ طبقات ترسیم گردیده .است برای هر یک از واحدهای شرقی و غربی دو مدار اصلی در نظر گرفته شده .است به عنوان مثال مدار P21 مدار آشپزخانه می.باشد همانطور که مشاهده میشود در هر یک از اتاقها یک لامپ دیواری با لامپ رشته ای شماره ۱ از واحد (۲) با توان مصرفی ۱۰۴۰ وات جهت ۳ اتاق ،خواب حمام دستشویی راهرو و ۴۰ وات و یک لامپ فلورسنت (مهتابی) دوتایی ۸۰ وات نصب شده که برای روشن و خاموش کردن هر کدام به ترتیب از کلید تک پل و دو پل جهت) کنترل مستقل هر یک از مهتابیها استفاده شده است. برای حمام نیز یک لامپ رشته ای ۱۰۰ وات و کلید تک پل نصب گردیده است. در قسمت سرویس بهداشتی برای روشن و خاموش کردن لامپ ۱۰۰ وات و فن تهویه از یک کلید تک پل استفاده شده که به معنای آنست که مدار لامپ با فن موازی شدهاند با هم) روشن یا خاموش میشوند. در نیز دو لامپ ۱۰۰ وات برای روشنایی راهروی بین اتاقها با کلید دو پل شاسی ،زنگ دو لامپ هالوژن ۶۰ وات به انضمام مهتابی ۸۰ وات و فن ۴۰ وات به این مدار متصل گردیده است. سایر مدارها نیز به همراه تجهیزات مربوطه به همین ترتیب قابل بررسی میباشد.در هر پاگرد راه پله نیز چراغهایی تعبیه شده و در کنار درب ورودی هر واحد نیز یک شستی نصب می گردد. روی چراغها و شستی های هر طبقه فلشهایی به سمت بالا و پایین ترسیم شده که به معنای آنست که مدار روشنایی طبقات مورد نظر با هم موازی شده است.

برای سیستم روشنایی عمدتاً از سیم با سطح مقطع ۱/۵ میلیمتر مربع (سیم نمره (۱/۵) استفاده می گردد به دلیل جلوگیری از آسیب به سیمها معمولاً غلاف گذاری با استفاده از غلافهای PVC یا فلزی متناسب با نوع محل و الزامات مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان انجام می.شود غلافها در دو نوع فلزی و پلاستیکی در سایزهای مختلف نظیر pg21 ،pg16 ، pg13/5 ،pg11 تا pg48 تولید و عرضه شده که مشخصات آنها در شکل گذاشته شده  ارائه شده است لازم به ذکر است که مسیر لوله گذاری سیستم روشنایی از زیر سقف کاذب یا از کف طبقه عبور دادهشده و در قسمت کلیدها نیز بر روی دیوار اجرا می گردد. نکته آنست که مسیر سیم ها باید به گونه ای اجرا شود که علاوه بر نظم مناسب در مصرف سیم و غلاف صرفه جویی شود. لذا معمولاً در عمل دقیقاً مطابق نقشه یعنی خطوط کاملاً مستقیم موازی دیوارها اجرا نمی گردد.

4-پلان پریزهای برق

محل پریزهای برق متاثر از نقشه مبلمان معماری جانمایی میشود در مجاورت وسایلی نظیر تلویزیون ماشین لباسشویی یخچال و … باید پریز برق در ارتفاع مناسب نصب شود. فاصله پریزها از یکدیگر در هر قسمت حداکثر تا ۳ متر مجاز میباشد عرض) درها یا پنجره های بدون اکابه در محاسبه طول ۳ متر لحاظ نمیشود پریزهای برق به طور متوالی تا حداکثر تعداد ۱۲ عدد به یکدیگر متصل شده و تشکیل یک مدار الکتریکی میدهند نامگذاری مدارها نیز مانند کلیدها با یک فلش و ادرس مشخص انجام می شود .

برای اتصال پریزها به یکدیگر از سیم با سطح مقطع ۲/۵ میلیمتر مربع استفاده شده و جهت جلوگیری از آسیب یا پارگی سیمها داخل غلاف قرار میگیرد با توجه به ارتفاع نصب پریزها و برای صرفه جویی در مصرف سیم و غلاف معمولاً سیمهای سیستم برق رسانی از کف عبور داده شده و برای پیشگیری از شکستگی لوله ها روی آنها با ملات ماسه سیمان پوشیده میشود. (ماهیچه کشی)

همانطور که در پلانهای زیر ملاحظه میشود در نقاط مختلف پیلوت پریزهایی در نظر گرفته شده است. مدارهای ۴ و ۵ از تابلوی عمومی به ترتیب به ۱۱ پریز فضای پارکینگ و ۷ پریز در قسمت انباری ها اختصاص یافته است.

همچنین جانمایی پریزهای برق در واحدهای مسکونی نیز بر روی پلان تیپ طبقات قابل مشاهده میباشد. در هر یک از واحدها دو مدار ۳ اتاقها حمام و سرویس بهداشتی و ۴ پذیرایی، بالکن و آشپزخانه برای برق رسانی در نظر گرفته شده است.

به طور کلی استفاده از غلافهای بی کیفیت و چیدمان نامنظم دو پهن شدن غلافها در هنگام خمکاری، مهار نامناسب غلافها در سقف ،یا ،کف به کار بردن سیمهای غیراستاندارد یا ،چندتکه ت تعداد پریزها و افزایش فواصل انها ارتفاع نصب نامناسب با توجه به کاربری قسمتهای مختلف قرارگیری پریزها در پشت درها و عدم استفاده از پریزهای پوشش دار در نواحی مرطوب تنها بخشی از اشکالات اجرایی شایع در این قسمت محسوب میگردد.

5- پلان پریزهای تلفن و آنتن تلویزیون

مدارهای تلفن و آنتن جزء خطوط جریان ضعیف محسوب شده و معمولاً هر دو در یک پلان نمایش داده میشوند. این مدارها نباید در یک لوله در کنار خطوط برق قرار گیرند زیرا موجب ایجاد نویز واختلال در کیفیت آنها میگردد.

1- مدار تلفن

پریزهای تلفن در کنار پریزهای برق در سالن پذیرایی آشپزخانه و هر یک از اتاقها نصب شده و با سیم کشی به هم متصل میشوند سیمهای تلفن از نوع چند زوجی با سطح مقطع ۰/۶ میلیمتر مربع هستند که هر زوج برای یک خط تلفن مورد استفاده قرار میگیرد در مرحله بعد مدار تلفن هر

طبقه به تابلوی تقسیم همان طبقه (TB) در پاگرد راه پله متصل شده و سپس کلیه تابلوهای طبقات به تابلوی تقسیم اصلی (MTB) واقع در طبقه همکف نزدیک درب ورودی وصل می شوند.

2- مدار آنتن مرکزی

پریزهای آنتن در مجاورت محل جانمایی تلویزیون و نیز داخل اتاقها تعبیه طبقات نیز به طریق مشابه با تلفن توسط تابلوی طبقه (SP) تجمیع شده و نهایتاً به آنتن بام متصل میشود. در صورت زیاد بودن فاصله بین آنتن و گیرنده تلویزیون و یا در صورت نیاز به تغذیه چند گیرنده باید امواج توسط تقویت کننده یا بوستر تقویت شود بوسترها معمولا در مجاورت آنتن پشت بام و نزدیک به پریز برق نصب میگردد توزیع سیگنال دریافتی بین چند دریافت کننده نیز توسط یک تقسیم کننده یا اسپلیتر قابل انجام است.

برای ارتباط اجزای مختلف در خطوط آنتن از کابل کواکسیال ۷۵ اهمی استفاده میشود. در این کابل از دو نوع عایق و دو نوع هادی استفاده شده که اولین هادی به صورت مفتولی تک لا در مرکز کابل و دیگری به صورت افشان بافته شده جهت کاهش نویز پیرامون آن قرار گرفته است. همچنین لایه عایق اول بر روی هسته مفتولی و عایق دوم روی مجموعه کابل کشیده شده است.

6- سیستم دربازکن

سیستم دربازکن یکی از عناصر ضروری هر ساختمان محسوب شده که در دو نوع صوتی و تصویری عرضه می گردد. صفحه کلید (پنل)، دستگاه تغذیه و کنترل ،مرکزی کابل و گوشی صفحه نمایش به عنوان اجزای اصلی این سیستم محسوب میشوند پنل در قسمت درب ورودی و گوشی در داخل واحدها نصب شده و توسط کابل چند زوجی فویلدار (جهت کاهش نویز و بهبود کیفیت صدا و تصویر با سطح مقطع ۰/۶ به یکدیگر و منبع و کنترل مرکزی متصل میشوند معمولاً سیم هر واحد به جعبه تقسیم همان طبقه و از آنجا به جعبه تقسیم اصلی نزدیک درب ورودی منتقل شده و ارتباط بین اجزای مختلف برقرار می گردد.

7– سیستم دوربین مدار بسته (CCTV)

 امروزه با توجه به نیاز مبرم به افزایش ضریب ایمنی و مقابله با تهدیدات احتمالی به طور گسترده از سیستمهای حفاظتی مدار بسته در ساختمانهای ،مسکونی تجاری و اداری استفاده میگردد. سیستم مدار بسته مجموعه ای برای تصویر برداری توسط دوربینهای ویدئویی و انتقال اطلاعات برای ثبت و نمایش آن است. این سامانه ها از نظر چگونگی تهیه مشاهده و ضبط اطلاعات در دو نوع انالوگ و دیجیتال دسته بندی می شود. ،دوربین منبع تغذیه کابل کواکسیال دستگاه ثبت و پردازش اطلاعات  DVR و مانیتور اجزای این سیستم را تشکیل میدهند در این سیستم دوربینها در محلهای مورد نظر نصب شده و توسط کابلهای ارتباطی به منبع تغذیه دستگاه(DVR) و صفحه نمایشگر متصل میشوند  کابلهای کواکسیال دارای انواع مختلفی است که نوع RG59 دارای کیفیت بالاتری نسبت به انواع دیگر میباشد.