اقدامات مهندس ناظر قبل از شروع به کار

اقدامات مهندس ناظر قبل از شروع به کار( مجوز شروع بکار )

پس از صدور پروانه ساختمانی در صورتی که مالک قصد ساخت داشته باشد جهت دریافت مجوز شروع بکار با مهندس ناظر تماس میگیرد امضای فرم شروع بکار به معنی اطلاع و اجازه ناظر نسبت به شروع عملیات ساختمانی .ست. در اغلب پروژهها بلافاصله پس از صدور پروانه ساختمانی مالک برای اخذ مجوز شروع بکار مهر و امضای فرم شروع عملیات ساختمانی به مهندس ناظر مراجعه مینماید در این زمان مهندس ناظر میتواند امضای شروع بکار را منوط به رعایت موارد خاصی نماید. مواردی که اکثر مهندسان ناظرِ خبره قبل از امضای شروع بکار از مالک طلب می نمایند به ترتیب ذیل است:

۱- کپی از تمام صفحات پروانه ساختمانی

۲- یک سری نقشههای تأیید شده با اصل مهر و امضای مهندسان طراح

۳- بیمه نامۀ مسئولیت مدنی کارفرما در برابر کارکنان و بیمه نامۀ اموال و اشخاص ثالث

۴- قرارداد و برگه تعهد مجری ذیصلاح

۵- دریافت کد رهگیری حمل پسماند و نخاله های ساختمانی صرفاً  برای شهر تهران از مدارک فوق موارد اول و دوم مهمتر از سایر موارد هستند و قبل از دریافت آنها امضای روع بکار خطای بزرگی ست در هنگام دریافت مدارک صدور پروانه شهرداری ها معمولاً ۴ نسخه ،نقشه با مهر و امضای ،اصل از مالک دریافت می نمایند که پس از صدور پروانه یک نسخه از نقشه ها در بایگانی شهرداری می ماند و سه نسخه با مهر تأیید شهرداری به مالک برگردانده میشود البته معمولاً فقط نقشه های معماری ممهور به مهر تأیید شهرداری میشوند از این سه نسخه یک نسخه متعلق به مهندس ناظر است. ناظر قبل از امضای شروع بکار آن یک نسخه سری کامل از نقشههای ساختمان که مهر و امضای مهندسان طراح و شهرداری را دارد از مالک دریافت مینماید دریافت نسخهٔ اصل نقشهها بسیار مهم است چرا که تمام کنترلهای مهندس ناظر بر اساس همین نقشه ها صورت خواهد گرفت.

بیمه نامه مسئولیت کارفرما در برابر کارکنان و بیمه نامۀ اموال و اشخاص ثالث نیز موضوع مهمی ست که قبل از شروع بکار باید اهمیت آن برای مالک تشریح و مالک ملزم به تهیه آن گردد. با توجه به اهمیت بیمه نامه مسئولیت مدنی کارفرما در ادامه یک بند کامل به توضیح آن اختصاص خواهد یافت در موارد خاص و انگشت شماری که مالک از خرید بیمه مسئولیت کارفرما امتناع میکند نباید فقط به خاطر این موضوع شروع بکار را معطل نگاه داشت چرا که در صورت شکایت مالک در شورای انتظامی و یا محاکم قضائی ناظر محکوم خواهد شد در این موارد استثناء مهندس ناظر پس از طی روال مربوطه شروع بکار را امضاء می کند و پس از آن با ثبت گزارش عدم رعایت موارد ،ایمنی عملیات اجرائی را متوقف و مالک را ملزم به تهیهٔ بیمه مسئولیت کارفرما مینماید. در این زمینه نیز در آینده توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد. مجری ذیصلاح مورد دیگری ست که قبل از امضای شروع بکار باید از مالک مطالبه ـود. اساساً برگۀ شروع بکار ابتدا باید به مهر و امضای مهندس مجری برسد و سپس مهندس ناظر آن را مهر و امضاء نماید .

مدراکی که در مورد مجری باید مطالبه شود عبارتند از:

1-قرارداد مجری و مالک که در سازمان نظام مهندسی ثبت شده باشد با مهر تأیید نظام مهندسی

2 -برگه تعهد مجری که در دفتر اسناد رسمی توسط مالک و مجری گواهی امضاءشده باشد.

3- کپی پروانه اشتغال مهر و امضاء شده مجری با توجه به نامه ریاست محترم سازمان نظام مهندسی استان تهران مهندسان ناظر می بایست امضای شروع بکار را منوط به معرفی مجری نمایند. اما پیش از ابلاغ این نامه در موارد امتناع مالک مانند مورد قبل عمل می.شد یعنی شروع بکار پس از طی ترتیباتی امضاء میشد و سپس در گزارشی با عنوان عدم رعایت موارد ایمنی از ادامهٔکار جلوگیری میشد. در مواردی ممکن است بیمه نامۀ مسئولیت کارفرما به نام مجری که صادر شود. این موضوع نه تنها ایرادی ندارد بلکه اصولی تر خواهد بود بیمه نامه مسئولیت مدنی کارفرما به نام وی صادر شود چرا که مهندس مجری پس از امضای قرارداد کلیه مسئولیتهای پروژه را بر عهده خواهد داشت. دریافت کد رهگیری قرارداد حمل نخاله و پسماند ،ساختمانی موردی ست که توسط شهرداری تهران برای ثبت شروع عملیات ساختمانی الزامی اعلام شده است. این مورد نیز بهتر است توسط مهندس ناظر به مالک گوشزد شود تا در هنگام مراجعه برای امضای مجوز شروع عملیات کار به تعویق نیفتد مدارک فوق الذکر در تماس مالک برای اخذ مجوز شروع بکار از وی خواسته میشود پس از تهیۀ آن ۵ ،مورد و تماس مجدد ،مالک قراری با وی در محل ملک مورد نظارت گذاشته خواهد شد تا پس از بازدید و بررسیهای مربوطه شروع بکار امضاء شود.

عدم تماس مالک و یا عدم تمایل وی به ساخت :

در صورتی که مهندس ناظر ناظر هماهنگ کننده در کارهای 4 ناظره از طریق کارتابل خود در سامانه مهندسین ناظر مربوط به شهرداری تهران متوجه صدور پروانه ساختمان شود و از طرف مالک تماسی با او گرفته نشود دو احتمال وجود دارد.

اول آنکه : مالک اساساً قصد ساخت ندارد که در این صورت ناظر میبایست نظارت مستمر خود بر آن ملک را اعمال کند و از روشهای مختلف مثل تماس تلفنی دوره ای با مالک و همسایگان ملک و یا سر زدن گاهگاه به آن ملک از زمان شروع عملیات ساختمانی آگاهی پیدا کند.

دوم آنکه : مالک بدون اخذ مجوز از مهندس ناظر اقدام به شروع عملیات ساختمانی نموده است در این صورت با مراجعه به محل ملک و اطمینان از موضوع ناظر میتواند طی نامهای به شهرداری از ادامه عملیات جلوگیری به عمل آورد مالک را ملزم به رعایت ترتیبات قانونی .نماید. این نامه با گزارشات مرحله ای تفاوت و دارد و با عنوان نامۀ ابلاغیه شناخته میشود نحوۀ نگارش و ثبت آیین نامه در بند بعد توضیح داده خواهد شد.

نحوه نگارش و ثبت نامه ابلاغیه :

نوشتن این نامه زمانی ضرورت پیدا میکند که مالک پس از صدور جواز پروانهٔ ساختمانی، بدون اخذ شروع بکار از مهندس ناظر شروع به عملیات ساختمانی نموده باشد. زمانی که ناظر به هر نحو از اقدام به شروع کار مالک مطلع می گردد چون مجوز شروع بکار نداده است امکان ثبت گزارش مرحله ای و ابلاغ دستور جلوگیری به شهرداری در شهر تهران برای او وجودندارد .

در این وضعیت برخی از مهندسین پس از مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک شهرداری به توصیه کارمندان آن ،دفتر اقدام به مهر و امضای مجوز شروع بکار نموده و سپس اقدام به ثبت گزارش مرحله ای خود می نمایند باید دانست که این عمل مهندس از دیدگاه قانون به معنی تأیید کار مالک تلقی می گردد حتی اگر همراه آن گزارش «خلاف» دارد ثبت شود برداشت قانون این خواهد بود که ناظر شروع عملیات ساختمانی را تأیید کرده و مقدمات از نظر مهندس ناظر رعایت شده است و فقط در یک مورد خاص که در گزارش ذکر میکند تخلفی مشاهده نموده .است در صورتیکه مهندس ناظر میبایست با قاطعیت اعلام نماید که اساساً این گونه شروع به عملیات ساختمانی مورد تأیید او نیست و مقدمات آن رعایت نگردیده است و مسئولیت آن بر عهده مالک متخلف و شهرداری ست که به هر دلیل از این تخلف آشکار چشم پوشی نموده است.

بنابراین مهندس ناظر با نگارش نامه ابلاغیه یک نسخه خطاب به معاون معماری و شهرسازی شهرداری و یک نسخه خطاب به مالک وضعیت را به طور قانونی بیان می کند . با گرفتن ،کپی و رسید دریافت این نامه ها از شهرداری و مالک اسناد بسیار مهمی را برای اثبات انجام تکالیف قانونیاش در صورت بروز احتمالی حادثه بدست می آورد .

۱ – چنانچه مالک و یا شهرداری از دریافت نامه ابلاغیه ناظر خودداری نمودند ناظر میبایستی از طریق اظهارنامه قضائی نامه خود را به مخاطب ابلاغ قانونی نماید. که در صورت بروز حادثه به تبرئه ،ناظر کمک شایانی خواهد نمود.

چارچوب کلی نامه ابلاغیه به شرح ذیل است :

جناب آقای سرکار خانم …………………………( مالک/ مجری / نماینده مالک و یا معاونت محترم معماری و شهرسازی ناحیه….. منطقه……شهرداری……… )

با سلام

 احتراماً اینجانب ……………………مهندس ناظر ملک به شماره پرونده شهرداری………………..

به آدرس  (دقیقاً آدرس مندرج در پروانه )…………………………………………….بدین وسیله به اطلاع میرسانم طی بازدید صورت گرفته در مورخه …………….. ملک فوق الذکر مشاهده گردید .

 در ادامه نامه مرحله دقیق عملیات ساختمانی و سپس وضعیت عدم حضور مجری صاحب صلاحیت سپس وضعیت حضور احتمالی کارگران اتباع بیگانه فاقد مجوز سپس وضعیت عدم رعایت ایمنی با ذکر جزئیات و مصادیق و سپس وضعیت عدم رعایت اصول فنی در حین کار تشریح می گردد . سپس از شهرداری توقف عملیات اجرائی به دلیل عدم رعایت موارد ،ایمنی و فراهم کردن مقدمات لازم برای اخذ مجوز شروع بکار از ناظر تقاضا می گردد .

نکته مهم در نامه ابلاغیه و سایر مکاتبات مهندس ناظر وجود «تاریخ» در متن نامه است که باید دقت داشت حتماً تاریخ نامه در متن آن به نحوی قید گردد تا در مراجع قانونی شائبه جعل تاریخ به هیچ عنوان مطرح نگردد .باید در نظر داشت که انجام مکاتبات با دست خط ناظر و خودکار آبی و تهیه کپی آن بوسیله کاربن ارزش قانونی نامه ها را بیشتر خواهد نمود. پس از اتمام ،نامه اصل آن به مرجع مربوطه تسلیم می گردد و تقاضا میشود تا بر روی نسخۀ ،کپی دریافت نامه رسید شود. نحوه رسید گرفتن از افراد اشخاص حقیقی و ادارات اشخاص حقوقی اندکی متفاوت است.

 اگر نامه به ادارهای مثلاً شهرداری تسلیم میشود حتماً مهر و شماره ثبت دبیرخانۀ آن رسید ثبت گردد. اگر مخاطب نامه یک شخص ،است مثل مالک یا مجری ساختمان کافی ست ،او در نسخۀ کپی نام و نام خانوادگی خود را به همراه تاریخ به صورت واضح و خوانا در زیر امضای خود بنویسد.

در مورد افراد کم سواد که نام و امضای آنها خوانا ،نیست گرفتن اثر انگشت هم ضرورت پیدا میکند. به یاد داشته باشید که گرفتن رسید نامه بسیار مهم است و در صورتی که مهندس ناظر موفق به گرفتن رسید از مخاطبان نامه های خود نشود انگار که هیچ نامهای ابلاغ نکرده است نکته حائز اهمیت دیگر آنکه چنانچه در مرحله گودبرداری اقدام به تهیه این نامه میشود به هیچ عنوان دستور جلوگیری صادر نگردد شرح و توضیح علت آن در بخش مربوطه به طور مفصل بیان خواهد گردید.

بیمه نامه مسئولیت  مدنی کارفرما در قبال کارکنان

شوربختانه فرهنگ بیمه در صنعت ساخت و ساز کشور ما جایگاهی ندارد به همین دلیل گاه پیشامد ،حوادث هزینه هایی سنگین و ناخواسته به پروژه تحمیل میکند مهندسان ناظر با توجه به نقش محوری خود در چارچوب قانونی ساخت و ساز شهری میتوانند ی سازنده و مفید در گسترش و نشر فرهنگ بیمه داشته باشند. در جهت ایفای چنین نقش مهم و سازندهای قبل از امضای مجوز شروع ،بکار مهندس ناظر مالک را ملزم به تهیه بیمه نامۀ مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان می نماید.

 الزام به تهیهٔ بیمه نامه پیش از امضاء شروع بکار نباید جنبۀ تَحکُمی داشته باشد چرا که در صورت شکایت مالک به شورای انتظامی ناظر مجبور به امضای شروع بکار خواهد شد. الزام مالک به تهیۀ بیمهٔ مسئولیت کارفرما فقط از باب فرهنگ سازی و کمک به اجرای روان و بدون وقفه کار از سوی مهندس ناظر صورت میگیرد. از طرف دیگر، بسیاری از نمایندگیهای بیمه اطلاعات درستی در مورد مفاد و کلوزهای بیمه نامه های مسئولیت ندارند و چه بسا کارگاه هایی که بیمه مسئولیت کارفرما داشته اند اما به هنگام ،حادثه شرکت بیمه گر به دلیل عدم تهیهٔ کلوزهای مرتبط با آن ،حادثه از پرداخت خسارت خودداری نموده است.

شناخت کلوزهای مهم بیمه مسئولیت کارفرما برای خرید بیمه نامهای مطمئن بسیار حائز اهمیت .است گرچه تشریح کامل و تخصصی این کلوزها از حوصله این مقال خارج است برای اطلاع کلی مهندسان ناظر کلوزهای مهم بیمه کارفرما توضیح داده میشود این توضیحات فقط به جهت افزایش اطلاعات مهندس ناظر برای راهنمائی مالک ارائه می.گردد با توجه به مطالعه و پژوهش حوادث ،کارگاهی داشتن کلوزهایی که در ادامه میآید از الزامات یک بیمه نامۀ کارآمد برای کارفرما خواهد بود.

 شماره کلوزهای بیمه نامه و متن کلوزها در شرکتهای مختلف بیمهای متفاوت است در اینجا شمارهٔ کلوزها بر اساس بیمه نامههای صادره از طرف شرکت سهامی بیمه ایران که پرسابقه ترین شرکت بیمه است و بیشترین حجم صدور بیمه نامه را دارد بیان می گردد.

 کلوز شمارهٔ ۱: تعدد دیات وجود این کلوز در بیمه نامه بسیار مهم است. این کلوز زمانی به کار میآید که حادثه ای منجر به قطع نخاع یا صدمات سنگین جسمی به فرد یا افرادی شود. به عنوان مثال کور شدن دو چشم معادل یک دیه کامل است همچنین قطع دو دست قطع دو پا از بین رفتن قدرت تکلم هر یک مستلزم یک دیه کامل است حال اگر این صدمات همزمان به فردی وارد شود ممکن است خسارتی بیش از یک دیه به او تعلق گیرد در مورد قطع نخاع احکامی تا هفت و نیم دیه برای یک نفر صادر شده است. در چنین حوادثی مالک باید کلوز ۱ را خریداری کرده باشد تا بتواند خسارت دریافت نماید.

کلوز شماره ۳: پوشش اماکن وابسته به کارگاه؛ عنوان این کلوز با محتوای آن تفاوت دارد. گرچه عنوان این کلوز اماکن وابسته به کارگاه است اما با خریدن این کلوز حوادثی که در ساعات غیرکاری رخ میدهند نیز تحت پوشش قرار میگیرند. بدون خریدن این کلوز فقط حوادثی تحت پوشش هستند که از ساعت ۸ صبح لغایت ۵ بعد از ظهر اتفاق بیفتند. لذا خرید این کلوز بسیار مهم است و قابلیت بیمه نامه را چندین برابر میکند چرا که فعالیتهای بسیاری در ساعات غیرکاری در کارگاهها در جریان است که ممکن است منجر به حادثه گردند.

مقدمات شروع عملیات و تخریب

کلوز شمارهٔ ۴ : پوشش بیمه ای مسئولیت مجری ذیصلاح؛ این کلوز در صورت انتخاب و خرید از سوی بیمه گزار مسئولیتهای مجری ذیصلاح مندرج در پروانه ساختمانی را پوشش میدهد پرداخت خسارت بر اساس این کلوز برای مجریانی که نام آنها در پروانه ساختمانی درج نشده است و صرفاً با امضای قرارداد، اجرای ساختمان را بر عهده گرفته اند ولو دارای پروانه اشتغال و صاحب صلاحیت ،باشند مقدور نخواهد بود برای پوشش آنها لازم است مالک در هنگام خرید بیمه نامه نام مجری ذیصلاح و احیاناً سرپرست کارگاه را در قسمت سایر بیمه گزاران مندرج در ذیل نام بیمه گزار در بیمه نامه معرفی نماید در صورت عدم انجام این کار در هنگام خرید بیمه نامه مجری ذیصلاح میتواند پس از امضای قرارداد با مالک از او بخواهد الحاقیهای برای بیمه نامۀ خود تهیه و نام مجری و سرپرست کارگاه را در قسمت سایر بیمه گزاران وارد نماید. ضمناً تهیهٔ این الحاقیه برای کارفرما هزینهٔ چندانی هم نخواهد داشت

 کلوز شماره 6:  پوشش بیمه های مسئولیت پیمانکاران فرعی؛ این کلوز مسئولیتهای پیمانکاران فرعی را پوشش میدهد منظور از پیمانکاران ،فرعی استادکاران طرف قرارداد با کارفرما (مالک) .هستند خریدن این کلوز نیز بسیار مهم است چرا که با توجه به شرایط حاکم بر کارگاههای ساختمانی در صورت عدم پرداخت سهم تقصیر استادکاران در حوادث معمولاً مالک خود باید پرداخت این قسمت از خسارات را تقبل نماید .

کلوز شمارۀ 7: پوشش بیمه های مسئولیت مهندسین ناظر و طراح؛ این کلوز در صورتی مسئولیتهای مهندس ناظر را پوشش میدهد که مالک در زمان وقوع حادثه مبلغ سقف تعهدات بیمه نامه را دریافت نکرده باشد با توجه به اینکه معمولاً در حوادث، مبلغ تعهدات بیمه نامه مسئولیتهای مالک را هم به طور کامل پوشش نمیدهد و گاهی مالک علاوه بر مبالغ پرداختی شرکت بیمه بخشی از خسارات را هم خود شخصاً پرداخت میکند لذا علی رغم توصیه به خرید کلوز ۷ از سوی مالک به مهندسین طراح و ناظر نیز توصیه اکید میشود؛ بیمه نامه جداگانه تحت عنوان بیمه نامه مسئولیت حرفه ای مهندسین برای خود تهیه نمایند .

کلوز شماره8 : پرداخت خسارت بدون رأی دادگاه؛ این کلوز امکان پرداخت خسارت به صورت توافقی را بوجود میآورد در حالت عادی و بدون داشتن این کلوز شرکت بیمه فقط در صورت تشکیل پرونده قضائی و صدور رأی قطعی دادگاه به حادثه دیدگان خسارت پرداخت می.کند خرید این کلوز امکان سازش و پرداخت خسارت و رضایت نامه از حادثه دیدگان بدون تشکیل پرونده قضائی را فراهم میآورد البته در استفاده از این کلوز در هنگام حادثه باید بسیار با احتیاط عمل .شود چرا که در مواردی خسارت در مراحل اولیهٔ دادرسی پرداخت شده ولی در مراحل بعدی با اعتراض سایر مقصرین سهم تقصیر بیمه گزار افزایش پیدا کرده و شرکت بیمه پرداخت مبالغ اضافه شده را تقبل نکرده است لذا على رغم توصیه به خرید این کلوز در هنگام حادثه باید با احتیاط فراوان و مشورت با وکلا و اهل فن از آن استفاده نمود.

 کلوز شماره ۹ : پرداخت هزینه های پزشکی بدون اعمال تعرفه  با خرید این کلوز شرکت بیمه کل مبالغ پزشکی هزینه شده را بر اساس فاکتورهای بیمارستان پرداخت مینماید در صورت عدم انتخاب و خرید این کلوز هزینههای پزشکی فارغ از فاکتورهای پرداختی و بر اساس تعرفه های دولتی آن ،خدمات پرداخت می گردد .

کلوز شماره ۱۰ : پوشش مطالبات تأمین اجتماعی؛ در صورتی که کارگری در اثر حادثه دچار فوت یا نقص عضو و از کار افتادگی ،شود سازمان تأمین اجتماعی موظف است حقوق وی را مادام العمر پرداخت نماید بر اساس ماده ۶۶ قانون تأمین اجتماعی در صورتی که اثبات گردد حادثه به دلیل عدم رعایت نظامات و مقررات حفاظت فنی و بهداشتی بوده است مقصرین حادثه مجبور به پرداخت این هزینهها خواهند بود بر اساس تبصره ذیل این ماده قانونی مقصرین با واریز یکجای ۱۰ سال حقوق آن کارگر به حساب سازمان تأمین اجتماعی میتوانند این تعهد خود را به انجام رسانند. این بند بیمه نامه مربوط به چنین شرایطی ست که با پرداخت مبلغی اندک برای خرید این کلوز خسارات سنگین مطالبات تامین اجتماعی تحت پوشش قرار می گیرد .

کلوز شماره 11 : پوشش بیمه ای برای شخص کارفرما شخص پیمانکاران جزء، شخص مهندس ناظر و مجری و طراح این کلوز حوادث و خسارات جانی که برای افراد فوق الذکر در پروژه اتفاق میافتد را جبران مینماید در این بخش برای افزایش آگاهیهای بیمه ای جا دارد توضیحی ارائه گردد در هر بیمه نامۀ مسئولیت سه شخص وجود دارد؛ شخص ،اول شخص دوم و شخص سوم .(ثالث) مثلاً در بیمه نامه های وسائط نقلیه راننده شخص اول است مسافرین شخص دوماند و عابر پیاده ای که احتمال دارد زیر گرفته شود شخص سوم (ثالث) ،است به همین ،دلیل آن بیمه نامه به شخص معروف شده است، چون خسارات جانی آن شخص ثالث را می دهد. در ساختمان سازی و بیمه نامۀ مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان؛ کارفرما شخص اول است او همان ذینفع بیمه یا بیمه گزار است که معمولاً مالک ساختمان نیز هست مهندس یا مهندسان طراح ناظر و مجری و شخص استادکاران (پیمانکاران فرعی ) شخص دوم محسوب میشوند عابران پیاده خارج از کارگاه همسایگان و افراد متفرقه ای که به داخل کارگاه رفت و آمد میکنند تماماً شخص ثالث به حساب میآیند کارگران ساده و ماهر فعال در کارگاه جزء هیچ یک از سه شخص ذکر شده تعریف نشدهاند چون کلوزی برای آنها تعریف نمیشود و اساساً این بیمه نامه مخصوص آنها صادر می.شود بیمه نامهٔ مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان که در کارگاههای متعارف معمولاً برای پنج نفر ،کارگر بینام تهیه میشود برای پوشش خسارات جانی کارگران ساده و ماهر فعال در کارگاه است. حال چنانچه در کارگاهی کارفرما بخواهد علاوه بر کارگران خسارات جانی شخص خودش و شخص مهندسان(طراح، ناظر ومجری ) و شخص استادکاران (پیمانکاران فرعی ) که در کارگاه اتفاق میافتد را پوشش دهد میبایستی کلوز ۱۱ را خریداری نماید به عبارت دیگر این کلوز خسارات جانی اشخاص اول و دوم را پوشش می  دهد .

کلوز شماره۱۲ :مسئولیت کارفرما در برابر صدمات جسمی اشخاص ثالث؛ این کلوز قلب بیمه نامه .است در صورتی که کلوز شماره ۱۲ انتخاب و خریداری نشود شرکت بیمه بابت بسیاری از حوادث خسارتی پرداخت نخواهد کرد منظور از  مهندس ناظر خبره اشخاص ثالث؛ عابران همسایه ها افراد متفرقه و هرکسی بجز شخص کارفرما و کارگران و افراد مندرج در کلوز شماره ۱۱ می.شود با توجه به این که اساساً خرید بیمه نامه برای پرداخت خسارت به اشخاص ثالث در هنگام حادثه ،است لذا انتخاب و خرید این کلوز از مهمترین نکات خرید بیمه مسئولیت مدنی کارفرما ست. ضمناً به سقف خسارات جانی و فوت بیمه نامه در این مورد میبایستی توجه ویژه گردد .

 کلوز شماره ۱۳ :افزایش نرخ دیات؛ یکی از مهمترین کلوزهای بیمه نامه است با توجه به اطاله دادرسی در پروندههای ،حوادث معمولاً دو تا سه سال طول میکشد تا حکم قطعی برای پروندهای صادر شود حال آنکه در حالت عادی شرکت بیمه دیه مصوب سالی را پرداخت میکند که حادثه در آن رخ داده است و پرداخت مابه التفاوت نرخ دیه سال وقوع حادثه و سال صدور حکم قطعی دادگاه بر عهدهٔ بیمه گزار خواهد بود با خرید کلوز ۱۳ شرکت بیمه افزایش نرخ دیات را در نظر خواهد گرفت این کلوز سه بند دارد که عبارتند از بند 13-1 افزایش یک سال نرخ دیه بند 13-2 افزایش دو سال نرخ دیه و بند 13-3 افزایش سه سال نرخ دیه از تاریخ وقوع حادثه به این ترتیب بیمه گزار میتواند تا سه سال افزایش نرخ دیات را تحت پوشش بیمه نامه قرار دهد.

کلوز شماره 15 : حوادث نامرتبط با نوع فعالیت برای درک نوع پوششهای این کلوز ذکر دو مثال بیانگر موضوع خواهد بود یکی حادثه برخورد میلگرد به سر بانوی کهنسال و مرگ او در زمان حمل میلگرد توسط کارگران از محل دپوی میلگرد تا کارگاه که فاصله ای نسبتاً طولانی را شامل میشد دیگری حادثه برق گرفتگی کارگری که بالای تیر چراغ برق رفته بود تا از آنجا برق غیر مجاز بگیرد. در هر دوی این حوادث شرکت ،بیمه حادثه را نامرتبط با نوع فعالیت تلقی میکند و در صورت عدم انتخاب و خرید کلوز شماره ۱۵ خسارتی به آسیب دیدگان پرداخت نخواهد کرد.

کلوز شماره ۱۶ : پوشش خسارات جانی کارگران اتباع بیگانه فاقد مجوز کار؛ این کلوز از سال ۹۲ و در پی ابلاغ بیمه مرکزی مبنی بر ممنوعیت پوشش بیمهای اتباع بیگانه فاقد مجوز کار از بیمه نامه های مسئولیت کارفرما حذف گردید. لذا لازم است کارفرمایان توجه مقدمات شروع عملیات و تخریب داشته باشند که به کارگیری کارگران اتباع بیگانه فاقد مجوز از جمله کارگران افغانی ریسک بزرگی در پی خواهد داشت و هیچ کلوزی در بیمه نامه آن را پوشش نخواهد داد. ممکن است دو یا چند نفر به صورت شراکتی کارفرمای پروژه ساختمانی باشند در این صورت میتوانند از نمایندگی بیمه تقاضا کنند نام تمامی شرکاء در قسمت (سایر بیمه گذاران) درج گردد تا مسئولیت تمامی شرکا تحت پوشش قرار گیرد به هنگام صدور بیمه نامه مسئولیت مدنی کارفرما این امکان وجود دارد که در قسمت نام (سایر بیمه گذاران)  نام افراد دیگری از جمله ،مجری سرپرست کارگاه و صاحب زمین و امثالهم نیز درج شود و مسئولیتهای آنان و سهم تقصیری که احتمالاً در حوادث دریافت میکنند تحت پوشش قرار گیرد. همچنین پس از صدور بیمه نامه نیز میتوان با خرید الحاقیه نام افراد جدید و یا کلوزهای جدیدی به بیمه نامه اضافه نمود.

لازم به توضیح است که بیمه نامۀ مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان صرفاً خسارتهای جانی و فوت را پرداخت مینماید و پرداخت خسارت های مالی میبایستی طی بیمه نامهٔ جداگانه ای تحت عنوان (بیمه مسئولیت اموال اشخاص ثالث) تهیه گردد. به این بیمه نامه اصطلاحاً (بیمه نامۀ خسارتهای مالی گودبرداری ) نیز اطلاق میشود چرا که عمده خسارتهای مالی ساختمانها در مرحلهٔ گودبرداری و عموماً ریزش ساختمان مجاور گود اتفاق میافتد. به همین دلیل نیز اکثر نمایندگیها به کارفرمایان توصیه میکنند که محدوده زمانی این بیمه نامه را تا پایان مرحلهٔ فونداسیون و حداکثر تا پایان سقف اول خریداری کنند البته این توصیه با توجه به حوادث و خسارات مالی که در تمام زمان احداث ساختمان احتمال وقوع دارند منطقی به نظر نمیرسد لذا توصیه منطقی این خواهد بود که کارفرما هر دو بیمه نامهٔ مسئولیت جانی ،کارکنان و اموال اشخاص ثالث را برای تمام مدت احداث ساختمان خریداری .نماید. ضمناً بیمه نامۀ اموال اشخاص ثالث فاقد هرگونه کلوز است و فقط سقف تعهدات مالی در آن باید مدنظر قرارگیرد موارد اشاره شده در بالا فقط مختصری برای راهنمائی کارفرمایان جهت خرید بیمه نامه ای مطمئن بر اساس مطالعهٔ حوادث مبتلا ،به .بود مهندسان ناظر از باب راهنمائی و کمک به پیشبرد کم ریسک و اصولی پروژه میتوانند اطلاعات فوق را در اختیار مالکان و کارفرمایان قرار دهند و آنها را ملزم به تهیهٔ بیمه نامهای کامل نمایند .

کنترل های مهم در بازدید پیش از امضای شروع بکار

پس از تماس مجدد ،مالک و اعلام آمادگی وی نسبت به ارائه مدارک ذکر شده در بند ۲ ا، ناظر میتواند در محل ملک تحت ،نظارتش با وی قرار بگذارد در واقع بهترین محل ملاقات مالک و ناظر همان ملک تحت نظارت خواهد بود. توصیه میشود ناظر کمی زودتر از ساعتی که با مالک قرار گذاشته در محل ملک حاضر شود. در این زمان کوتاه مهندس ناظر میتواند کار بسیار مهمی را به انجام برساند که کار نظارت او را بسیار راحت تر خواهد کرد این کار مهم مراجعه به ساختمانهای همسایه و آشنائی با آنها ست همسایگان در یک پروژۀ ساختمانی شهری از اهمیت بالائی برای مهندس ناظر برخوردارند. مهندس ناظر با خوشروئی خود را معرفی میکند و شماره تلفن خود را به همسایه های ملک تحت نظارتش میدهد و از آنها تقاضا میکند که در صورت مشاهده هر گونه گودبرداری پرخطر، تخلیه بار نامتعارف مشاهدهٔ ترک در ساختمان خود و سایر مسائل مخاطره آمیز با او تماس بگیرند و او را در جریان امور قرار دهند به این ترتیب مهندس ناظر به رایگان میتواند از نیروهای کمکی در کار نظارت خود استفاده کند که شبانه روز عملیات ساختمانی را زیر نظر دارند. پس از دریافت مدارک خواسته شده در بند 1-2 از ،مالک مواردی که در زیر میآید بازدید و بررسی می شوند:

1- ابعاد و زوایای زمین

2-ابعاد و عمق زیرزمین موجود

3- تعداد و محل چاههای فاضلاب قدیمی و آب انبار  (در صورت وجود)

4- بام و وضعیت دیوارهای مجاور همسایهها و دیوارهای مشترک

5- داخل ساختمان های مجاور و وضعیت ابعاد و زیرزمین و طول عمر و نوع سازۀ آنها. در نهایت بر اساس مندرجات نقشه ها و مدارک و اطلاعات بازدید کنترلهای ذیل به عمل می آید :

1- تطابق ابعاد مندرج در پروانه ساختمانی و نقشه های معماری و سازه با ابعاد و زوایای زمین موجود.

2- تطابق نقشه سازه نگهبان با وضعیت گودبرداری و ساختمانهای همسایه پس از کنترل کردن موارد فوق در صورتیکه ابعاد و زوایای زمین با وضع موجود انطباق ،نداشت میبایست بر حسب ،مورد با شهرداری و یا مهندسان طراح معماری و سازه مکاتبه .شود به بیان واضحتر اگر ابعاد پروانه با وضع موجود انطباق نداشته باشد شهرداری باید مطلع گردد تا اصلاح پروانه ساختمانی صورت گیرد و اگر نقشهها با وضع موجود و مندرجات پروانه منطبق نباشند مهندسان طراح معماری و سازه باید مخاطب قرار گیرند تا نسبت به اصلاح نقشه ها اقدام نمایند.

از طرفی در صورتی که در بررسیهای به عمل آمده از وضعیت ساختمانهای همسایه و شرایط عمق گودبرداری این نتیجه حاصل شد که سازه نگهبان طراحی شده جوابگوی وضع موجود نخواهد بود میبایست مکاتبات لازمه با طراح سازه صورت گیرد تا قبل از تخریب نقشههای سازه ،نگهبان متناسب با وضع موجودِ گودبرداری و پلاکهای مجاور طراحی گردد و در اختیار عوامل اجرائی قرار گیرد.

در صورتی که در ساختمان قدیمی چاه فاضلاب و یا آب انباری وجود دارد که در زیر فونداسیون ساختمان جدیدالاحداث قرار خواهد گرفت باید از کارفرما خواسته شود؛ قبل از شروع تخریب چاههای فاضلاب قدیمی توسط افراد مجرب باز شوند و با مصالح مناسب از جمله شفته ،آهک پر شوند چنانچه رقوم زیر بتن مگر ساختمان بالاتر از رقوم فعلی کف زیرزمین یا آب انبار ،باشد با توجه به شرایط و تشخیص مهندس ناظر نحوه پر کردن و تثبیت آن طی دستور کار کتبی به مالک یا سازنده ابلاغ و تفهیم گردد .

در چنین شرایطی زیر سازی فونداسیون معمولاً با لاشه سنگ و بتن صورت می گیرد . این دستورکار میبایستی همزمان با دادن مجوز شروع بکار به مالک ابلاغ گردد. پس از انجام کنترلهای فوق الذکر و رفع موارد عدم انطباق مهندس ناظر میتواند نسبت به مهر و امضای مجوز شروع بکار شروع عملیات ساختمانی اقدام نماید .

نحوه نگارش و ابلاغ دستورکار

از جمله مهمترین وظایف مهندس ناظر ابلاغ دستورکار در مراحل مختلف عملیات ساختمانی .ست در حالیکه که مهندس ناظر هیچگونه نیروی اجرایی ندارد و در عین حال مسئولیتها و اختیارات بسیار گسترده ای توسط قانون به او سپرده شده است تنها ابزار او برای عمل به تعهداتش قلم اوست . مهندس ناظر با ذکر موارد مختلف در گزارشات مرحله ای و دستورکارها بار قانونی سنگینی بر عهده مالک مجری و یا شهرداری قرار میدهد بنابراین وی میبایست این ابزار ارزشمند را خوب بشناسد و نحوه کاربرد آن را به خوبی بیاموزد.

 دستور کار با این چارچوب کلی آغاز میشود:

جناب آقای / سرکار خانم……………….. (مالک /مجری/ نماینده مالک ) محترم ملک به شماره پرونده شهرداری………………………….. به آدرس( دقیقاً آدرس مندرج در پروانه) ………………….. بدین وسیله اینجانب…………………… مهندس ناظر ساختمان فوق الذکر دستور کار ذیل را در مورخه…………………………. به جنابعالی ابلاغ مینمایم. . . »

در پاراگرافهای بعدی ،موارد به ترتیب اولویت ذکر می.گردند دستورکار در پایان با ذکر تاریخ توسط ناظر مهر و امضا میگردد سپس از روی آن کپی تهیه میشود و اصل دستورکار به مالک تسلیم و بر روی کپی ،آن از وی رسید گرفته می.شود رسید مالک بر روی کپی (نسخهٔ کاربنی) دستورکار میبایستی حائز ۴ مورد باشد؛ 1-نام و نام خانوادگی 2- امضاء 3- تاریخ 4- جمله  (دستورکار فوق به اینجانب ابلاغ و تفهیم گردید)

همیشه هنگام بازدید بهتر است کاربن و گیره ،کاغذ همراه مهندس ناظر باشد تا در موارد محدودیتهای زمانی و یا در صورت عدم دسترسی به دستگاه فتوکپی بتوان دستورکار را در دو نسخه تهیه نمود. لازم به توضیح است که در محاکم قضایی و شورای انتظامی دستورکار دست نویس با ارزشتر و قابل استنادتر از دستورکار تایپ شده است. در انتهای کتاب پیوست ۳ یک نمونه دستورکار قرار داده شده است.

اظهارنامه قضائی و کارایی آن برای مهندس ناظر

هر چیزی را برای هر کسی با اظهارنامهٔ قضائی میتوان ابلاغ قانونی کرد اظهارنامه قضائی نوعی ابلاغ رسمی ست و در مواردی که طرف مقابل از دریافت امتناع می ورزد کاربرد دارد. مهندس ناظر در شرایطی مجبور به استفاده از اظهارنامه قضائی خواهد بود که مالک از دریافت دستورکار و یا نامههای او امتناع ورزد همچنین در مورد ادارات مختلف در صورتی که دبیرخانه آن اداره به هر دلیل از دریافت و رسید نامه مهندس ناظر خودداری ،کند وی می تواند با استفاده از اظهارنامه ،قضائی نامه را به رئیس آن اداره ابلاغ رسمی نماید.

 اظهارنامه قضائی سندی ست معتبر که در صورت وقوع حادثه میتواند در محاکم قضائی برگ برنده مهندس ناظر .باشد به این معنی که اگر او دستورکار و یا نامه ای به مالک ابلاغ کرد و یا نامهای به شهرداری ارائه نمود و ایشان به هر دلیل از دریافت و امضای رسید آن خودداری نمودند وی نباید ناامید و از ادامه انجام مسئولیتش دلسرد شود بلکه با دانستن نام و نام خانوادگی و نشانی طرف مقابل و مراجعه به نزدیکترین دفتر خدمات الکترونیک قضایی نسبت به ارسال و ابلاغ قانونی نامه یا دستورکار اقدام نماید در صورتی که طرف مقابل شخص حقوقی مثلاً شهرداری باشد باید نام شخص مسئول (رئیس) آن اداره در اظهارنامه ذکر شود. ضمناً هر گونه پیوست اعم از نقشه و سایر مدارک نیز میتواند به همراه اظهارنامه تسلیم گردد.

اطلاعات دقیقتر و به روز در مورد روال اداری و نحوه نگارش و سایر جزئیات اظهارنامه قضایی از طریق فضای مجازی اینترنت کاملاً در دسترس است و مهندسین ناظری که در شرایط خاص مجبور به استفاده از آن میشوند میتوانند با مراجعه به منابع مربوطه اطلاعات کاربردی و مفیدی بدست آورند.

موارد مهم دستورکار تجهیز کارگاه و تخریب

پس از بازدید از ملک و بررسی موارد ذکر شده بهترین زمان برای ابلاغ اولین دستورکار به مالک فرا میرسد به دلیل حساس بودن و حادثه خیز بودن مرحله ،تخریب دقت در نگارش این دستورکار از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است از جمله نکات مهم این دستورکار عبارتند از :

1- استفاده از مجری ذیصلاح در کلیه مراحل خصوصاً تخریب و تسلیم کپی قرارداد وی به ناظر در اسرع وقت و همچنین کلیه قراردادهای پیمانکاران فرعی در هر مرحله و نیز استفاده از مسئول ایمنی (HSE) در صورت تشخیص مهندس ناظر به لزوم استفاده از آن .

2-تقاضای جمع آوری کنتور گاز توسط مامورین ذیربط و جابجایی علمک گاز در صورت تشخیص ناظر به لزوم ،جابجایی و ایمن سازی کنتورهای برق و آب و همچنین کابلهای مخابرات و برق در صورت تشخیص ،ناظر توسط مأمورین ادارات مربوطه .

3-نصب داربست محافظ جهت حفظ ایمنی همسایگان و عابران در محلهایی که مهندس ناظر تشخیص میدهد و همچنین نصب مناسب حصار کارگاهی منطبق با ضوابط شهرداری و مقررات ملی ساختمان .

4- الزام مالک به عدم استفاده از نیروی کار زیر ۱۸ سال و بالای ۶۲ سال و اتباع بیگانه فاقد مجوز کار توجه شود خسارات و دیات این سه گروه در صورت وقوع حادثه توسط بیمه به کارفرما، تأدیه نخواهد گردید.

5- جداسازی کلیه شیشههای ساختمان قدیمی و دفع صحیح و ایمن آنها پیش از شروع عملیات تخریب.

6- مهیا کردن محل اسکان ( در فصل سرما در مورد گرمایش اسکان کارگری و دودکش مقدمات شروع عملیات و تخریب مناسب آن دقت شود ) و مسیرهای رفت و آمد ،ایمن بهداشتی و مناسب جهت نیروهای کار .

7-ارائه روش صحیح تخریب از بالاترین نقطه به سمت ،پایین با در نظر گرفتن اینکه حین تخریب هر سقف کلیه راه های ورودی به طبقه مربوط به آن مسدود شده باشد ( اطمینان از اینکه زیر سقفی که در حال تخریب است امکان عبور یا حضور افراد مسدود شده باشد.)

8-عدم دپوی مصالح بازیافتی سنگین (تیرآهن و لوله ) بر روی سقف اتاقهای کارگری توجه شود؛ احتمال زیادی هست که برخی از موارد ذکر شده در دستورکار به زعم مالک یا سازنده غیر قابل اجرا ،باشد لیکن مهندس ناظر میبایست با تأکید کلیه موارد ایمنی و اجرایی اصولی را در دستورکار خود بگنجاند و به مالک ابلاغ نماید. پس از آن در صورت امتناع مالک از انجام آنها مسئولیت آن تا حد زیادی بر عهده خودِ او خواهد بود. لیکن مهندس ناظر به هیچ عنوان نباید صرف اینکه انجام کاری هزینه بر یا سخت است از ابلاغ دستورکار آن خودداری کند چرا که در صورت وقوع حادثه، سهم قابل توجهی از تقصیر متوجه شخص ناظر خواهد بود.

9- مهر و امضای شروع بکار

 پس از بازدید از ملک و ساختمانهای همسایه بررسی و تطبیق نقشه ها بررسی بیمه نامه کارفرما و ابلاغ دستورکار مرحله تخریب شامل نحوه پر کردن چاههای فاضلاب و موارد ایمنی و فنی تخریب و اخذ رسید از مالک و مدارک کد رهگیری دفع پسماند، مهندس ناظر به همراه مالک به شهرداری در) ،تهران دفتر خدمات الکترونیک هرداری مراجعه و نسبت به مهر و امضای برگ مجوز شروع عملیات ساختمانی اقدام می نمایند این برگه توسط ناظر، مالک و مجری در صورت وجود امضاء میشود. توجه شود که ذکر تاریخ در محل مربوطه روی ،فرم توسط مهندس ناظر از اهمیت زیادی برخوردار است.

توصیه میشود پس از امضای فرم شروع بکار مهندس ،ناظر یک نسخه کپی فرم مهر و امضاء شده را که به تأیید شهرداری (دفتر خدمات الکترونیک ) نیز رسیده ،است را ،دریافت و در بایگانی شخصی خود نگهداری نماید .

با توجه به تعدد حوادث ریزش گود در شهر ،تهران نظام مهندسی تهران فرمی تحت عنوان ( فرم گزارش همجواری ها ) طراحی کرده است . این فرم جهت کنترل گودهای پرخطر توسط بازرسین گود سازمان نظام مهندسی تهران بررسی میگردد و از نظر شهرداری الزامی برای ثبت آن وجود ندارد ثبت این گزارش در دفاتر خدمات الکترونیک با پرداخت هزینه مربوطه امکان پذیر است . همچنین مهندس ناظر میتواند از طریق سایت سازمان با مراجعه به کارتابل ،شخصی، قسمت اعلام شروع عملیات گودبرداری ۷۲ ساعت قبل از گودبرداری اقدام به ثبت این فرم نماید. توصیه میشود مهندسین گرامی نسبت به ثبت این فرم اقدام نمایند چرا که در صورت وقوع حادثه و یا بررسی پرونده توسط شورای انتظامی سازمان احتمال محکومیت انتظامی به موجب عدم ثبت این فرم وجود دارد.

 روال اداری فوق مربوط به شهر تهران میشود در سایر شهرها نیز شرایطی مشابه با تفاوتهای اندکی وجود دارد.

در مجموع نکات مهمی که مهندسان ناظر در تمامی شهرها باید توجه کنند به ترتیب زیر است

1-بازدید از ملک و ابلاغ دستورکار قبل از امضای شروع بکار

2- مهر و امضای شروع بکار با قید تاریخ همان روز ذیل مهر و امضاء

3- دریافت و نگهداری رسید دستورکار و کپی شروع بکار امضاء شده در بایگانی مدارک آن کار نظارت

مهندس ناظر بسته به تشخیص ،خود مدتی پس از امضای شروع بکار از ملک بازدید به عمل می آورد در این بازدید دقت میکند که آیا موارد دستورکار رعایت میگردد یا خیر در صورتی که موارد دستورکار رعایت نشود ناظر طی گزارش مرحله تخریب مقدمات شروع عملیات و تخریب تخلفات مالک را به شهرداری اعلام مینماید و رسید دستورکار ابلاغ شده را نیز به پیوست آن گزارش ثبت میکند در بندهای بعدی اطلاعات کاملی در مورد گزارشات مرحله ای ارائه خواهد شد.

مفهوم نظارت مستمر و نحوه اعمال آن

نظارت مستمر مفهومی ست که فقط در امر نظارت ساختمان و در حوزه نظام مهندسی بکار رفته است و در سایر زمینههای صنعت ،احداث چندان سابقه ای ندارد. به همین دلیل است که عموم مهندسین ناظر که بعضاً سوابق عمرانی چشمگیری هم دارند با این مفهوم بیگانه اند در پروژه های مربوط به نظام فنی و اجرائی کشور اینطور رایج است که شرکت مشاور ناظرِ پروژه یک نفر و یا یک تیم نظارت مقیم کارگاهی استخدام می نماید و طبق برنامهای که برای ایشان تعریف میکند زیر نظر سرناظر ایشان را به امر نظارت پروژه میگمارد به این ترتیب وظایف هر فرد و هر تیم مطابق سلسله مراتب، تعریف شده و مشخص است . به همین نسبت هر فرد حقوق خود را نیز بر اساس ساعت کارکرد و مسئولیتش دریافت می نماید.

 اما در مورد نظارت ساختمان و مسئولیت ناظر ساختمان در حوزه سازمانهای نظام مهندسی و ساخت و ساز ،شهری بحث نظارت مستمر پیش میآید. دلیل تعریف نظارت مستمر احتمالاً به خاطر کوچک بودن اکثر پروژههای ساختمانی حوزه نظام مهندسی و نبود صرفه اقتصادی در اعمال نظارت مقیم و تمام وقت بوده است. به هر دلیل که نظارت مستمر تعریف و در قانون الزام شده ،باشد نباید باعث ایجاد اشتباه در ذهن مهندسین ناظر گردد. اشتباهی که متأسفانه در ذهن بسیاری از مهندسین ناظر رخ داده و باعث ایجاد شرایط نابسامان کنونی در ساخت و سازهای حوزه نظام مهندسی گردیده است.

مبنای قانونی نظارت در حوزهنظام مهندسی تبصره ۷ ماده ۱۰۰ قانون شهرداری ها ست. در تبصره ۷ از ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها میخوانیم؛ مهندسان ناظر ساختمانی مکلفند نسبت به عملیات اجرایی ساختمانی که به مسئولیت آنان احداث می گردد از لحاظ انطباق ساختمان با مشخصات مندرج در پروانه و نقشهها و محاسبات فنی ضمیمه آن مستمراً نظارت کرده و در پایان کار مطابقت ساختمان با پروانه و نقشه و محاسبات فنی را گواهی کنند.

همین تبصره قانونی ست که مبنای رأی کارشناسان دادگستری و شوراهای انتظامی قرار می.گیرد با توجه به آراء صادر شده در محاکم قضائی و شوراهای انتظامی مفهومی که از نظارت مستمر به دست میآید بدین ترتیب است که مهندس ناظر خود باید تشخیص دهد که چه زمان در پروژه حاضر باشد همین امر هم باعث اشتباه بسیاری از مهندسین در انجام وظایف نظارتیشان شده .است نظارت مستمر یعنی اگر مهندس ناظر هر روز در پروژه حاضر باشد هیچ پرداخت اضافه ای برای او در نظر گرفته نمیشود از طرفی اگر حتی یک بار هم به پروژه سر ،نزند و گزارشات سفید امضای تمام مراحل را از همان ابتدا تقدیم مالک ،نماید اگر حادثه ای رخ ندهد و شاکی خصوصی نداشته باشد هیچ تنبیهی در انتظار وی نخواهد بود اما وای به روزی که حادثه ای رخ دهد و یا شاکی خصوصی علیه او وجود داشته باشد. در این زمان با فرض اولیه مقصر بودن ناظر حداکثر درصد تقصیر ممکن را برایش در نظر میگیرند چون متأسفانه فرض کارشناسان دادگستری و شورای انتظامی بر این است که عموم مهندسان ناظر کارشان را بلد نیستند و مدرکی برای دفاع از خود ندارند. البته در این میان استثنائاتی هم پیدا میشوند که گزارشات و دستورکارها و نامههای ابلاغیه و اظهارنامههای قضائی ارائه میکنند و با قدرت از عملکرد خود دفاع مینمایند و با سربلندی تبرئه میگردند نتیجه اینکه نظارت مستمر، مسئولیت فوق العاده سنگینی را به دوش مهندس ناظر میگذارد و متناسباً اختیارات گسترده ای نیز به وی اعطا مینماید زمان بازدید و حضور در کارگاه برایش تعیین نمیکند اما در هر حادثه ای در صورت عدم توانایی در ارائه مستندات به جرم ترک ،فعل محکومش مینماید به این ترتیب با پژوهش و شناخت روال رسیدگی به پروندههای حوادث و تخلفات انتظامی درک صحیح و دقیقی از نظارت مستمر بدست می.آید شیوه صحیح اعمال نظارت مستمر به این شکل است که مهندس ناظر بسته به شرایط ،پروژه شخصیت مالک و توانایی فنی خودش آنقدر زمان برای بازدید از پروژه اختصاص دهد که کاملاً بر پروژه مسلط باشد و همواره بایگانی کاملی از مستندات آن پروژه اعم از دستورکار گزارشات مرحله ای در موعد نامه های ابلاغیه و اظهارنامههای قضائی داشته باشد چرا که فقط همین مستندات هستند که اثبات کننده اعمال نظارت مستمر ناظر خواهند بود از دید ،قضات کارشناسان رسمی دادگستری و شوراهای انتظامی نظارت مستمر یعنی اینکه مهندس ناظر میبایست ساختمان تحت نظارت خود را زیر نظر داشته باشد «زیر نظر داشتن» یعنی آنکه مهندس ناظر هر زمانی که تشخیص داد و ضرورت اقتضاء کرد می بایستی از ساختمان بازدید ،نماید ولو نصفه شب باشد و یا ایام تعطیلات رسمی از حیث محاکم قضائی و شوراهای انتظامی خروجی نظارت مستمر زمان حضور ناظر در کارگاه نیست بلکه خروجی (Output) و محصول نظارت مستمر مستنداتی ست که ناظر ارائه میکند که به دلیل اهمیت آن به صورت زیر طبقه بندی می گردد .

الف: گزارشات مرحله ای به مرجع صدور پروانه

ب: دستورکارهای ابلاغی به ،سازنده ،مالک مجری و پیمانکاران جزء

ج: مکاتبات با مهندسان ،طراح سازمان نظام مهندسی بازرسی اداره کار نظارت عالیه اداره کل راه و شهرسازی (ماده ۳۵ و در صورت ضرورت مکاتبات با شهرداری، ستاد بحران سازمان آتش نشانی و حتی دادستان محترم استان .

برای تجسم عینی مبحث نظارت مستمر ذکر مثالی واقعی مفید خواهد بود. در حادثه ریزش یک ساختمان مجاور گودبرداری در شرق تهران که منجر به فوت دو نفر از ساکنان ساختمان شده بود پس از ارجاع پرونده به دادسرای ،کیفری مهندس ناظر در دادگاه و در مقام دفاع از خود در برابر قاضی اعلام داشت: «اینجانب در زمان وقوع حادثه و ریزش گود در کارگاه حضور داشتم.» قاضی و هیئت کارشناسان دادگستری در پاسخ از مهندس ناظر پرسیدند:

 ( آیا شما به عنوان مهندس ناظر با حضورتان در کارگاه توانائی داشتید با دستانتان یا هر ابزار دیگری از ریزش ساختمان جلوگیری نمایید!!؟ ) سپس قاضی در ادامه اضافه نمود: ( تکلیف مهندس ناظر یک وظیفۀ اعلامی ست نه اقدامی آیا شما به عنوان مهندس ناظر گزارشی به شهرداری ارائه نموده بودید که مالک قبل از خاکبرداری اقدام به اجرای سازه نگهبان ننموده است؟ آیا شما به عنوان مهندس ناظر دستورکاری به مالک ابلاغ نموده اید که سپر خاکی را حفظ نماید؟ آیا شما به عنوان مهندس ناظر به مهندس طراح سازه اعلام داشته اید که نقشههای سازه نگهبان متناسب با شرایط گود نیست؟ آیا شما به عنوان مهندس ناظر با سازمان نظام مهندسی مکاتبه کرده اید که مهندس محاسب اقدامی جهت اصلاح نقشههای سازه نگهبان نکرده است؟ آیا شما به عنوان مهندس ناظر با اداره کل راه و شهرسازی مکاتبه کرده اید که شهردار محترم هیچ ترتیب اثری به گزارشات تخلف اینجانب نداده است؟ آیا شما به عنوان مهندس ناظر با بازرسی اداره کار مکاتبه داشته اید که مالک از کارگران فصلی و غیر متخصص و اتباع خارجی فاقد مجوز استفاده میکند؟ ) در پایان هیئت کارشناسان رسمی دادگستری به ناظر گوشزد کردند حضور فیزیکی شما بدون داشتن مستندات از نظر محاکم قضائی هیچگونه ارزش و اهمیتی برای تبرئه شدن در این حادثه نخواهد داشت. )

چارچوب و نکات مهم گزارشات مرحله ای

1- اهمیت و مخاطب گزارشات مرحله ای

مهمترین مدرکی که نشان دهنده فعالیت مهندس ناظر است گزارشهای اوست به بیان دیگر در زمان حادثه برای بررسی عملکرد مهندس ناظر تنها و تنها مدرک قابل رجوع گزارشات مهندس ناظر .است چه بسا مهندس ناظری فقط سه نوبت و هر بار ۱۰ دقیقه زمان برای بازدید از پروژهای گذاشته باشد اما با ارائه گزارشات دقیق و صحیح و در موعد به هنگام حادثه تبرئه شود از طرفی ممکن است مهندس ناظری هر روز در محل پروژه حضور داشته باشد ولی به دلیل گزارشات ،ناقص در هنگام حادثه محکوم .شود. لذا فن گزارش نویسی از مهمترین مهارتهای یک مهندس ناظر است که متأسفانه نه در دانشگاه و نه در دوره های آموزش حرفه در هیچ کجا آموزش داده نمیشود مهمترین نکته ای که در مورد گزارشات باید دانست اینکه گزارش مهندس ناظر می بایست خطاب به مرجع صدور پروانه نوشته شود. متأسفانه به دلیل ناآگاهی برخی همکاران دیده شده است که گزارش خطاب به مالک نوشته شده .است در موردی دیگر که حاکی از ناآگاهی کلیت نظام مهندسی یکی از استانها است دیده شده است که گزارش مهندسان ناظر خطاب به نظام مهندسی استان نوشته میشد و در آنجا نیز دریافت و بایگانی میگردید و پس از وقوع حادثه ای که کار مهندس ناظر به دادگاه کشیده شد شهرداری اعلام کرد که گزارشی به وی واصل نشده است و مهندس ناظر مقصر اعلام .گردید حال آنکه وی به سازمان استان گزارش داده بود ولی به دلیل ناآگاهی مدیران نظام مهندسی آن استان و عدم اعلام به ،شهرداری گزارشاتش در زمان بحران به کارش نیامد .

بنابراین توصیه میشود گزارش با این کلمات آغاز شود:

((به اطلاع شهرداری محترم میرساند …)).

2- گزارش باید خلاصه و موجز باشد

گزارش حتی الامکان موجز و خلاصه باشد و از داستانسرایی در گزارش باید پرهیز کرد. توجه شود که چه بسا هر داستانی در گزارش قید شود توسط شهرداری ثبت می گردد اما این گزارشات فقط زمانی به کار میآید که به واسطه حادثه ای یا شکایتی توسط شورای انتظامی استان و یا کارشناس دادگستری مورد بازخوانی و واکاوی قرار میگیرد. در این شرایط، زوائدِ گزارش نه تنها خاصیتی ندارند بلکه ممکن است شخص بررسی کننده را گمراه نمایند و به ضرر ناظر تفسیر شوند. فلذا در نوشتن گزارش دقیقاً محضر شورای انتظامی و کارشناس دادگستری باید مد نظر مهندس ناظر قرار گیرد .

3- فقط موارد تخلف باید در گزارش ذکر شود

گزارش فقط باید به موارد مشکلدار و تخلفات اعم از ضوابط شهرسازی یا مقررات ملی و یا مغایرتها با نقشههای مصوب و مشخصات فنی اشاره کند و بس اینکه توضیح داده شود؛ ساختمان دارای استحکام ،است یا سازه نگهبان صحیح اجرا شده یا مبحث ۱۹ رعایت شده است بجز ایجاد مشکل و گرفتاری برای مهندس ناظر هیچ خاصیت دیگری ندارد اگر چه شهرداریها در بسیاری موارد با قلدری از مهندس ناظر میخواهند مواردی که رعایت شده را نیز در گزارش خود ،بیاورد، اما ناظر هیچ الزام قانونی به تمکین این خواسته غیرقانونی شهرداری ندارد. (جهت اطلاعات دقیقتر در مورد وظایف قانونی مهندس ،ناظر مراجعه شود به تبصره ۷ ماده ۱۰۰ قانون شهرداری ها )

4- مرحله دقیق عملیات در گزارش منعکس شود

 ذکر زمان ،بازدید از الزامات گزارش .است منظور از زمان بازدید فقط تاریخ روز و ساعت بازدید ،نیست بلکه ذکر دقیق مرحله اجرائی پروژه در ساعت ،بازدید مقصود است. به عنوان مثال (ساختمان در مرحله تخریب است و کارگران مشغول درآوردن چارچوبهای در و پنجرهها می باشند) و یا میلگردها و قالبهای فونداسیون بسته شده است و فونداسیون آماده بتن ریزی میباشد و یا ساختمان در مرحله سفتکاری ست و تیغه بندی طبقات همکف و اول انجام شده است توصیه میشود همکاران در ( گزارشات خود پایان مرحله را اعلام نکنند مثلا ذکر شود گزارش مرحله سفتکاری ) و نه گزارش پایان مرحله سفتکاری با این کار دست آنها بازتر خواهد بود تا اگر تخلفی در اواخر آن مرحله روی داد بتوانند در همان مرحله گزارش کنند و نه در مرحله بعد .

5-بازدید و گزارش باید قبل از بتن ریزی باشد

مراحلی که بتن ریزی دارند؛ مثل فونداسیون و ،سقفها در این مراحل باید دقت شود که حتماً بازدید و گزارش قبل از پوشش میلگردها توسط بتن ثبت شود. چنانچه از متن گزارش استنباط شود که بازدید بعد از بتن ریزی صورت گرفته این تخلف انتظامی خواهد بود و مهندس ناظر را دچار دردسر خواهد کرد در یک حالت خاص ممکن است مهندس فونداسیون را پیش از بتن ریزی بازدید کرده باشد ولی فرصت ثبت گزارش آن پیش نیامده ،باشد مثلا در یک عصر پنجشنبه بازدید کرده و اجازه بتن ریزی داده و بتن ریزی صبح جمعه انجام شده .باشد حال صبح شنبه که دبیرخانۀ شهرداریها دفاتر ( خدمات الکترونیک در تهران) پاسخگو هستند ناظر پس از یک بازدید مجدد از فونداسیون بتن ریزی ،شده جهت ثبت گزارش به دفتر خدمات شهرداری مراجعه میکند در اینجا اگر در گزارشش ذکر کند؛ (بتن ریزی فونداسیون انجام شده) این باعث برداشت غلط از بازدید او خواهد شد و ممکن است محکومیت انتظامی برایش داشته باشد که اصطلاحاً به آن گزارش (خارج از موعد) گفته می شود. لذا در این گزارش صبح شنبه اگرچه بتن ریزی انجام شده باشد لکن ناظر باید مشاهدات عصر پنجشنبه خود را ذکر نماید و حتماً در گزارش قید نماید که (میلگردهای فونداسیون بسته شده و آماده بتن ریزی می باشد).

6- برای بازدید منتظر تقاضای مالک نباشید!

پس از مطالعهٔ مطالب فوق الذکر ذهن مهندس باید الگوریتم بررسی عملکرد بر اساس بررسی گزارشات را درک کرده .باشد نکته مهمی که در اینجا ذکر آن لازم است و شاید در سایر قسمتها نیز به آن اشاره شده ،باشد نحوه اطلاع مهندس ناظر از زمان بازدید است. بسیاری از همکاران بر این عقیده اند که حتماً مالک سازنده) باید آنها را خبر کند که برای بازدید مثلاً فونداسیون یا سقف یا سایر موارد به پروژه مراجعه نمایند این تلقی البته با وجود بند ۱۳ در قسمت توضیحات پروانههای ساختمانی صادره در شهر تهران تقویت می.شود در آن بند که در پایان تمام پروانههای ساختمانی شهر تهران وجود دارد به مالک الزام کرده است که قبل از شروع بکار و قبل از هر بتن ریزی و برپایی اسکلت و قبل از پوششهای هر ،قسمتی کتباً به ناظر اطلاع دهد.

و از وی تقاضای بازدید نماید. لکن در شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی ساختمان و محاکم قضایی کارشناسان رسمی دادگستری بند فوق الذکر چندان محل اعتنا .نیست آنچه برای ایشان مبنای قضاوت و تصمیم گیری ست؛ تبصره ۷ ماده ۱۰۰ قانون شهرداریها ست که در آن ذکر شده است: ( مهندسین ناظر مکلفند مستمراً نظارت کرده و … ) و این نظارت مستمر را از تکالیف ناظر میدانند و این که مالک به ناظر اطلاع ،ندهد گرچه تقصیری برای مالک بوجود میآورد اما از سئولیت و تکلیف ناظر کم نمیکند و حقی برای او ایجاد نمی نماید  .

7-دستورکار باید به پیوست گزارش ثبت شود

چنانکه در بند ۶۲ توضیح داده شد؛ دستورکار از جمله مهمترین ابزارهای مهندس ناظر در مستند سازی عملکردش .است پس از ابلاغ دستورکار ناظر نسخه رسید آن را میبایست به همراه اولین گزارش خود ثبت نماید نحوه ثبت دستورکار به این صورت است که در آخرین جملهٔ توضیحات ،گزارش نوشته میشود؛ «دارای پیوست میباشد تعداد صفحات پیوست هم باید ذکر شود مثلاً دارای سه پیوست میباشد». سپس صفحات دستورکار به هنگام ثبت گزارش تسلیم شهرداری دفتر خدمات میشود تا به همراه گزارش اسکن شود و مهر ،آرشیو یا اسکن ،شد روی آن ممهور .گردد در نهایت مهندس ناظر گزارش و دستورکار پیوست آن را که مهر شهرداری در) تهران دفتر خدمات الکترونیک را دارند در زونکن مدارک نظارت خود بایگانی مینماید. در صورتی که مهندس ناظر موضوعی را در دستورکار ذکر نموده باشد و سپس عدم رعایت آن را در گزارش اعلام کرده باشد و از جهت عدم رعایت آن ،موضوع حادثه ای رخ دهد ناظر با ارائه دستورکار و گزارش مربوطه به کارشناس دادگستری قطعاً تبرئه خواهد شد. به عنوان مثال؛ ناظر در دستورکار مرحله تخریب از مالک میخواهد که اطراف ساختمان داربست محافظ نصب کند و بر روی آن توری گابیون قرار دهد تا از سقوط نخاله به خیابان و پلاکهای همسایه جلوگیری .شود پس از چند روز که ناظر جهت بازدید نحوه تخریب به ملک مراجعه میکند مشاهده مینماید که داربست نصب شده ولی بجای توری گابیون توری مرغی روی داربست محافظ نصب شده است وی چنین جمله ای را در گزارش تخریب میگنجاند طی بازدید اخیر ملاحظه گردید علی رغم دستورکار ابلاغ شده در پیوست این گزارش مالک بر روی داربست محافظ توری مرغی نصب نموده است لذا تقاضا دارد همانگونه که در دستورکار گفته شده است مالک را ملزم نمایید از توری گابیون برای جلوگیری از سقوط نخاله استفاده گردد این گزارش را با عنوان «خلاف» «دارد به پیوست دستورکار مربوطه ثبت مینماید به این ترتیب اگر نخاله ای در هنگام تخریب از ساختمان سقوط ،کند و پس از پاره کردن توری مرغی باعث مرگ و یا خسارت شود مسـ مئولیت جبران خسارت بر عهده مالک و شهرداری خواهد بود و ناظر با نوشتن دستورکار و پیوست آن به گزارش و متعاقباً ذکر موضوع در ،گزارش تبرئه خواهد گردید .

8- موارد مشترک و ضروری گزارشها مطالعه حوادث ساختمانی و استفاده از تجربه مهندسان ناظر پیشکسوت راهنمای دقیقی برای تهیه گزارشات بی نقص و کارآمد .است با در نظر داشتن بندهای فوق موارد مشترکی وجود دارد که توصیه میشود در گزارشات مرحله ای حتماً به آنها اشاره گردد. از آن جمله؛

1- وجود یا عدم وجود نام مجری ذیصلاح در پروانه ساختمانی

2- در صورت وجود نام مجری در پروانه آیا او با مالک قرارداد بسته است و در پروژه حضور دارد یا خیر.

3- آیا عوامل اجرایی( کارگران و استادکاران) دارای گواهینامه مهارت فنی هستند یا خیر

4-  لوازم ایمنی عوامل اجرایی حصار کارگاه داربست محافظ معبر و همسایه ها، تابلوی مشخصات ،کارگاه تأسیسات موقت کارگاهی اعم از آب، برق، گرمایش و سرمایش اسکانهای موقت ،کارگری آیا ،استاندارد ایمن و بهداشتی هست یا خیر.

5- آیا در کارگاه از کارگران اتباع بیگانه فاقد مجوز استفاده میشود یا خیر .

موارد برشمرده در بالا از جمله موارد مبتلا به و مشترک اکثر پروژه های ساختمانی ست که معمولاً رعایت نمیشوند و مهندسین ناظر نیز حساسیت زیادی نسبت به آنها نشان ان نمیدهند این در حالی ست که عدم اشاره به آنها در گزارشات، درصدی از مسئولیت عدم رعایت آنها را بر دوش ناظر میگذارد حال آنکه فقط ذکر آن موارد در دستورکارها و سپس اشاره به آنها در یک گزارش خلافدار در صورت عدم رعایت توسط مالک نشان دهنده انجام وظیفه دقیق مهندس ناظر و باعث تبرئه او، در صورت بروز حادثه خواهد بود علاوه بر این ذکر موارد فوق در دستورکارها و ،گزارشات باعث جلب توجه مالکین و سازندگان به مسئولیتهای خود و ارتقای تدریجی فرهنگ ساخت و ساز خواهد شد. لازم به توضیح است ۵ مورد فوق مشهورترین موارد مشترک در کارگاههای ساختمانی بود و قطعاً در هر پروژه موارد دیگری نیز وجود دارند که به تشخیص مهندس ناظر در گزارشات و دستورکارهای وی گنجانده می شوند .

9- چارچوب شکلی گزارش مرحله ای

چارچوب شکلی گزارش مهندس ناظر ممکن است در شهرها و یا استانهای مختلف متفاوت باشد اما در حالت کلی گزارش شامل پر کردن یکسری اطلاعات است که مطابق اطلاعات پروانه ساختمانی پر می.شوند در انتهای فرم گزارش کادری تحت عنوان «توضیحات»، وجود دارد که مهندس ناظر در حقیقت موارد مربوط به بازدید را در این کادر توضیحات تحریر مینماید گزارشات مرحله ای بهتر است تایپ شده .باشند در انتهای کتاب (پیوست ۴) چند نمونه از گزارشات مرحلهای گنجانده شده است.

10-  گزارش حتماً توسط شخص ناظر ثبت شود

 متأسفانه در موارد فراوانی دیده میشود که گزارشات مرحله ای توسط ناظر تحریر و مهر و امضاء میشود و سپس تسلیم مالک میگردد تا مالک آن را ثبت و یا به شهرداری ارائه کند چنین کاری علاوه بر اینکه عملی غیرقانونی .ست شأن و منزلت مهندس ناظر را نیز زیر سؤال می برد  . فراموش نکنیم سند اصلی فعالیتهای مهندس ناظر گزارشهای اوست. در این صورت چطور یک مهندس ناظر برای نپرداختن اندک مبلغ ثبت ،گزارش ثبت آن را به مالک بسپارد که او هم بتواند آنرا بخواند یا در آن دست ببرد و پس از آنکه گزارش را ثبت کرد آنرا گم و گور کند گزارش حتماً میبایست پس از آماده شدن توسط شخص ،ناظر در دفتر خدمات الکترونیک و یا دبیرخانه شهرداری ثبت و کلیه رسیدهای آن دریافت و نهایتاً در زونکن ناظر بایگانی شود تا در موقع لزوم به مراجع مربوطه ارائه گردد.

12- حداقل گزارشهایی که ناظر باید ثبت نماید

به دلایل ،مختلف هنوز قانون نظام مهندسی ساختمان و آیین نامههای اجرائی آن به طور کامل اجرا نمی شوند نتیجتاً در مورد گزارشهایی که مهندس ناظر ملزم به ارائه و ثبت آن است اختلافاتی وجود دارد .

مطابق بندهای 1-7-13  و 2-7-13  مبحث دوم مقررات ملی ساختمان بسته به گروه ساختمان مهندس ناظر موظف است در مورد ساختمانهای گروه “الف” و “ب” در ۸ مرحله و در مورد ساختمانهای گروه “ج” و “د” در 12 مرحله گزارشات خود را به مرجع صدور پروانه و سازمان نظام مهندسی ارائه نماید مشروح مراحل گزارشات در بندهای ذکر شده ،فوق قابل مطالعه است. لیکن آنچه در عمل اجرا میشود و شهرداری بر اساس آن ساخت و ساز را کنترل مینماید ترتیب ساده تری دارد که در ادامه میآید مهندس ناظر پس از تایید مجوز شروع بکار موظف است به ترتیب گزارشات زیر را به شهرداری ارائه نماید .

1- تخریب

2- گودبرداری

3- فونداسیون

4- اسکلت بندی فقط در مورد ساختمانهای با سازه (فولادی)

5- سقفها تک تک سقفها به ترتیب

6- سفتکاری

7-نازک کاری

8-اتمام عملیات ساختمانی

لازم به توضیح است که از نظر شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی در ساختمانهای با سازه فولادی هم مثل ساختمانهای بتن آرمه باید گزارش تک تک سقفها ارائه گردد مگر اینکه امکان اجرای چند سقف همزمان وجود داشته باشد مانند سقفهای عرشه فولادی و یا تیرچه فلزی با جان باز (کُرمیت) که ناظر میتواند چند سقف را همزمان بازدید و گزارش نماید.

13- مسئولیتهای کارهای تک ناظره در مقایسه با کارهای ۴ناظره

در حال حاضر در شهر تهران برای کارهای بالای ۱۵۰۰ مترمربع چهار ناظر در رشته های ،عمران ،معماری برق و مکانیک معرفی میشوند که تفکیک وظایف آنها طی دستورالعملى تحت عنوان شرح” خدمات مهندسان “ناظر توسط سازمان نظام مهندسی استان تهران منتشر شده .است طبعاً کارهای زیر ۱۵۰۰ مترمربع به صورت تک ناظره پروانه میگیرند اما نکته دقیقی که پس از مطالعه پروندههای حوادث ساختمانی و محکومیتهای مهندسین ،ناظر عیان ،گردید این است که از نظر مراجع قضایی در کارهای تک ناظره فرض بر این است که مهندس ناظر ،پروژه مسئولیت هر چهار ناظر را می.پذیرد به این معنی که در صورت بروز حادثه ای بر اثر نقص در سیستم برق و یا دودکشها و یا لوله کشی گاز مهندس ناظر که رشته تحصیلی اش عمران یا معماری ست .

نمیتواند استدلال کند که تخصصی در آن موارد نداشته است و لذا مقصر نبوده است. پس از وقوع حادثه چنین استدلالی در محاکم قضائی میتواند علاوه بر محکومیت مالی مجازات حبس نیز برای ناظر به همراه داشته .باشد چرا که قاضی استدلال خواهد کرد؛ ناظر در کاری که تخصص آن را ،نداشته دخالت کرده است .

بنابراین معقول به نظر میآید مهندسی که کار نظارت تک ناظره ساختمانی را بر عهده میگیرد در زمینه سایر رشتهها نیز اطلاعات ضروری را کسب نماید تا دچار مشکل نگردد. البته در کتاب حاضر مواردی که منجر به حادثه شدهاند شرح داده میشود و مطالب کتاب تا حدود زیادی اطلاعات ضروری هر چهار رشته ساختمان را در بر خواهد آنکه در فصل نهم این کتاب شرح وظایف و مسئولیتهای مهندسان ناظر داشت. ضمن در تمامی رشتهها به تفکیک شرح داده شده است .

14- شرایط قانونی جلوگیری از عملیات ساختمانی

شرایط قانونی دستور ،جلوگیری از جمله مهمترین نکاتی ست که یک مهندس ناظر خبره باید از آن مطلع .باشد طبق روال معمول در شهرداریها و مراجع صدور پروانه در صورتی که ناظر در گزارش خود دستور جلوگیری داده ،باشد عوامل شهرداری مطابق دستور ناظر به ملک مراجعه و از ادامه عملیات جلوگیری مینمایند روال مذکور توضیحاتی را در بر دارد اول آنکه در موارد متعددی دیده شده است که شهرداری به دلیل کمبود نیرو یا دلایل دیگر از متوقف نمودن ،عملیات خودداری کرده است دوم در مواردی دیده شده است که مالک پس از جلوگیری شهرداری به مراجع انتظامی نظام مهندسی و یا حتی محاکم قضایی دادگستری مراجعه نموده از مهندس ناظر شکایت کرده وی را محکوم کرده و از او طلب خسارت نیز نموده است چه بسا ناظرِ محکوم شده موارد تخلف مالک را به درستی تشخیص داده اما عدم آشنایی او با ،قانون موجب محکومیتش گردیده است. دو مورد ذکر شده در بالا مهندسین ناظر خبره را به یک اصل مهم رهنمون میکند. آن اصل مهم این است که ناظر در هر مورد پیش پا افتادهای دستور جلوگیری ندهد .

بدیهی ست گزارش خلاف» دارد، با دستور جلوگیری تفاوت زیادی دارد وظیفه ناظر گزارش موارد خلافی ست که در اجرای ساختمان مشاهده میکند از اینجا به بعد بر عهده شهرداری ست که مطابق روال اداری و اجرایی خودش با تخلفات برخورد نماید. بنابراین ثبت گزارش خلاف» دارد لزوماً به معنی دستور جلوگیری نیست دستور جلوگیری ابزار قدرتمندی ست که ناظر فقط در موارد خاص از آن استفاده میکند ابزار قدرتمند را باید با قدرت به کار بست وگرنه نتیجه معکوس خواهد داشت مثل اینکه یک مسلسل سنگین را به دست شخص ضعیفی بدهیم، قطعاً او به خودش بیشتر آسیب خواهد رساند.

اما نحوه استفاده از این ابزار قدرتمند به ترتیبی ست که در ادامه میآید. «آیین نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی نامی ست که حتی به گوش بسیاری از مهندسین ناظر هم نخورده است در حالیکه بسیاری از ،ایشان بر مبنای مواد همین آیین نامه محکوم می شوند. ماده ۷ این آیین نامه تنها مَحمِل قانونی ست که تلویحاً به ناظر اجازه صدور دستور جلوگیری میدهد. در سایر منابع من جمله قانون نظام مهندسی آیین نامه اجرائی آن و مبحث دوم مقررات ملی ساختمان در هیچ کجا به مهندس ناظر اجازه صدور دستور جلوگیری ولو به دلیل تخلفات سنگین ،مالک داده نشده است البته علت محکومیت ناظرانی که دستور جلوگیری صادر کرده اند نیز همین امر است.

در ماده ۷ آیین نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی میخوانیم :

«هرگاه مهندسان ناظر در ارتباط با نحوۀ اجرای عملیات ساختمانی ایراداتی مشاهده نمایند که احتمال خطر وقوع حادثه را در بر داشته باشد باید فوراً مراتب را همراه با راهنمائیها و دستورالعملهای ،لازم کتباً به کارفرما یا کارفرمایان مربوطه اطلاع داده و رونوشت آن را به واحد کار و امور اجتماعی محل و مرجع صدور پروانه ساختمان تسلیم نمایند. کارفرما موظف است فوراً کار را در تمام یا قسمتی از کارگاه که مورد ایراد و اعلام خطر واقع شده متوقف و کارگران را از محل خطر دور و اقدامات مقتضی در مورد رفع خطر به عمل آورد. »

همانطور که در ماده قانونی فوق ملاحظه میشود؛ مهندس ناظر فقط در صورت مشاهده موارد عدم رعایت ایمنی و احتمال وقوع حادثه میتواند دستور جلوگیری از ادامه عملیات ساختمانی صادر نماید لذا اگر مهندس ناظر تشخیص داد که عملیات ساختمانی باید فوراً متوقف گردد تا بتواند مالک را ملزم به انجام موارد و ترتیبات مد نظر خود نماید، نگارش و ابلاغ ۳ نامه ضرورت پیدا می.کند اولین نامه خطاب به مالک مبنی بر رعایت مواردی خاص از الزامات ایمنی ،کارگاه دومین نامه طی گزارش مرحله ای خطاب به شهرداری به پیوست نامۀ قبلی و تأکید بر لزوم تعطیلی کارگاه برای جلوگیری از حوادث و تلفات انسانی به دلیل عدم رعایت موارد ،ایمنی و سومین نامه خطاب به اداره کار و امور اجتماعی ،محل به پیوست دو نامۀ قبلی و مجدداً با تأکید بر لزوم تعطیلی کارگاه و رفع موارد نقص ایمنی این سه نامه خطاب به مراجع مربوطه تحریر و ابلاغ و رسید میگردد با این ،عمل کارگاه ساختمانی از دو سو مورد هجوم مأموران دو اداره قرار میگیرد مأموران شهرداری و مأموران اداره کار طی مراجعات جداگانه کارگاه را مورد بازرسی قرار میدهند و نسبت به تعطیلی کارگاه اقدام مینمایند پس از آن مالک مجبور به تأمین نظر مهندس ناظر و رعایت موارد ابلاغی وی خواهد شد. پس از چنین نامه نگاریهایی توسط مهندس ،ناظر ادامه عملیات برای کارفرما امکان پذیر نخواهد بود مگر آنکه ناظر مجدداً طی گزارشی ادامۀ عملیات را بلامانع اعلام نماید دیده شده است تعدادی از مهندسین ناظر به دلیل عدم حضور مجری ذیصلاح، و یا عدم تهیه بیمه حوادث کارگاهی توسط مالک دستور جلوگیری دادهاند و یا از امضای شروع به کار خودداری کردهاند و پس از شکایت مالک به شورای انتظامی یا محاکم ی محکومیت گرفته.اند هر چند نیت این ناظران صحیح و در جهت مصلحت پروژه بوده است لکن به جهت عدم رعایت ترتیبات قانونی محکوم شده اند. در این شرایط و یا تخلفات سازه ای و امثالهم همانطور که توضیح داده شد، مهندس ناظر میتواند با استناد به عدم رعایت موارد ایمنی و ابلاغ نامههای سه گانه فوق الذکر به شکلی کاملاً قانونی و بی دردسر کارگاه را تعطیل و اصطلاحاً کار را قفل کند تا کارفرما قضائ مجبور به تأمین نظر او شود و موارد مورد نظر وی را موبه مو اجرا نماید.

با توجه به پرونده های شکایتی متعددی که در پروژههای مشارکت در ساخت رخ داده است و متأسفانه به محکومیت مهندس ناظر نیز انجامیده است موضوع دستور جلوگیری به دلیل نقایص سازهای با جزئیات بیشتری تشریح میگردد. علی رغم موارد فوق الذکر در مورد دستور ،جلوگیری پروندهای شکایتی در یک پروژۀ مشارکت در ساخت تشکیل گردید و طبق نظر کارشناس رسمی دادگستری مهندس ناظر به دلیل عدم جلوگیری از ادامه پروژه به دلیل نقایص سازهای محکوم شد.

پرونده از این قرار بود که در پایان یک پروژۀ مشارکت در ساخت صاحب زمین از سازنده شکایت کرد که چرا سازهٔ ساختمان ضعیفتر از نقشههای مصوب اجرا شده .است پس از بازدید و بررسی کارشناس رسمی دادگستری ادعای صاحب زمین اثبات گردید وسازنده محکوم شد. تعجب آور اینکه مهندس ناظر نیز درصدی محکومیت ،گرفت علی رغم اینکه ایرادات و عدم تطابق سازه با نقشهها را در گزارشات مرحله ای و در موعد با عنوان خلافدار به شهرداری اعلام نموده بود اما استدلال کارشناس رسمی دادگستری برای محکومیت مهندس ناظر این بود که اعلام تخلف سازهای کافی نبوده است و ناظر باید در هنگام مشاهده تخلفات سازهای که با استحکام ساختمان در هنگام زلزله و جان بهره برداران سر و کار دارد علاوه بر اعلام تخلفات سازهای از ادامه کار نیز جلوگیری میکرد تا سازنده مجبور به اصلاح و اجرای سازهای مقاوم و دارای استحکام گردد.

در پرونده فوق دلایل مهندس ناظر برای اینکه قانوناً به دلیل اشکالات سازه ای نمیتوانسته دستور جلوگیری ،دهد مورد توجه کارشناس قرار نگرفت و کارشناس دادگستری اعلام کرد که میتوانستی به دلایل عدم رعایت اصول ایمنی کار را متوقف کنی اما سازه ای بدون نقص و دارای استحکام از سازنده تحویل بگیری فلذا مهندسان ناظر گرامی با توجه به واقعیات مشروح در این پرونده و همچنین وجدان بیدار و مسئولیت سنگین اجتماعی خود میبایستی به نحوی شایسته از ابزار قانونی جلوگیری از عملیات ساختمانی استفاده نمایند تا علاوه بر مطابقت عملکردشان با قانون و مقررات، از لحاظ اخلاقی نیز نتیجه ای مطلوب و مطمئن به بهره برداران ارائه نمایند .

البته در مورد تخلفات سازهای در اکثر موارد نیازی به این نامه نگاریهای وقتگیر .نیست چنانچه مهندس ناظر پس از مشاهدهٔ تخلفات سازهای به شکلی کاملاً جدی با کارفرما برخورد کند و او را ملزم به اصلاح و اجرای سازه دقیقاً مطابق نقشه های مصوب نماید و کارفرما را از قدرت قانونی خود برای جلوگیری از ادامه کار و کشاندن پای مأموران خشن شهرداری و ادارۀ کار و جریمههای دهها میلیونی اداره کار آگاه گرداند هیچ کارفرمایی با آگاهی از چنین عواقبی جرأت سرپیچی از اوامر مهندس ناظر را نخواهد داشت و سازه را موبه مو مثل نقشه اجرا خواهد کرد. بدین ترتیب بسیار معدود و انگشت شمار خواهند بود کارفرماهایی که تن به ماجراجویی دهند و مهندس ناظر را مجبور به نامه نگاری و دستور جلوگیری و تحمیل جریمههای سنگین اداره کار به پروژه نمایند .

15– گزارشات خلاف واقع به طور ناخواسته

موارد متعددی از گزارشات خلاف واقع به طور ناخواسته برای مهندسان ناظر پیش آمده و آنها را راهی کمیسیون ماده ۱۰۰ و یا شورای انتظامی نظام مهندسی کرده .است این مشکل بیشتر برای مهندسان ناظر سختگیر و ،بادقت پیش میآید که البته از نظارت مستمر غافل میشوند. مهندسینی که از این ناحیه دچار دردسر شده اند در عین بی گناهی فقط به دلیل یک کم دقتی ،کوچک پس از چندین نوبت رفت و آمد به شورای انتظامی با محکومیت و محرومیت حداقل سه ماهه از پروانه اشتغال روبرو شده اند. با توجه به موارد متعدد و متنوع( گزارشات خلاف واقع به طور ناخواسته) ، لازم است مهندسان ناظر دقت ویژه ای برای درک مفهوم این پدیده به خرج دهند. با ذکر مثالی مفهوم پدیدۀ گزارشات» خلاف واقع به طور ناخواسته روشن خواهد شد. فرض کنید مهندس ناظری در مرحلهٔ فونداسیون بازدیدی به عمل میآورد. در این بازدید پس از مترکشی فونداسیون متوجه میشود که طول سطح اشغال ساختمان حدود ۴۰ سانتیمتر بیشتر از نقشهٔ معماری اجرا شده است ناظر پس از مشاهده این تخلف از

مالک میخواهد که نسبت به اصلاح طول سطح اشغال ساختمان اقدام نماید و پیش از بتن ریزی طول ساختمان را مطابق نقشههای مصوب اجرا کند مالک هیچ واکنش مثبتی به این دستور ناظر نشان نمیدهد و با اشاره به روابط خاص خود با شهرداری اعلام مینماید که نیازی به اصلاح طول پیشروی ساختمان نیست. ناظر با مشاهدهٔ این عکس العمل مالک طی گزارشی با اشاره به ۴۰ سانتیمتر تخلف در پیشروی طولی ساختمان این موضوع را به شهرداری اعلام مینماید مأموران شهرداری پس از دو هفته به ملک مراجعه و پس از مترکشی مشاهده میکنند که ابعاد ساختمان کاملاً درست است. پس از کنترل مترکشی و تأیید ابعاد اجرا شده با توجه به گزارش خلاف واقع مهندس ،ناظر ،شهرداری بدون اطلاع به وی مستقیماً نامهای به اداره امور مهندسین ناظر ارسال و تخلف ناظر را برای ارجاع به شورای انتظامی نظام مهندسی به ایشان اعلام مینماید پس از طی این فرآیند نامه نگاری مهندس ناظر زمانی از ماجرا آگاه میشود که شورای انتظامی برای رسیدگی به تخلفِ گزارش خلاف واقع او را فرا میخواند.

اما در این بین چه اتفاقی افتاده است که ساختمانی با ۴۰ سانتیمتر اضافه ،پیشروی در زمان مراجعه مأموران شهرداری ابعادش کاملاً درست از آب در آمد. ماجرا به این صورت اتفاق افتاده است که مالک پس از تذکر مهندس ناظر و مشورت با همکارانش به این نتیجه رسیده است که تخلف خود را اصلاح .کند او این کار را انجام میدهد و بدون اطلاع به ناظر بتن ریزی می.کند بدین ترتیب مهندس ناظر گرفتار پدیدۀ ( گزارش خلاف واقع به طور ناخواسته ) می شود.

 همانطور که گفته شد پروندههای متعددی در مراحل مختلف اجرای ساختمان برای مهندسان ناظر پیش آمده است که آنها را گرفتار پدیدۀ گزارشات خلاف واقع به طور ناخواسته کرده .است با توجه به مجازات حداقل سه ماه محرومیت از پروانه اشتغال جا دارد مهندسان ناظر توجه خاصی به این پدیده داشته .باشند در صورتی که مهندس ناظر پس از ابلاغ نامۀ شورای انتظامی به این موضوع پی ببرد هیچ راه چاره ای برای آن وجود نخواهد داشت. اما اگر بلافاصله پس از بازدید مأموران شهرداری متوجه موضوع شود میتواند طی گزارشی به ترتیب ،ذیل گزارش قبلی خود را اصلاح نماید این گزارش با فرض شرایط موجود در مثال فوق الذکر ارائه میگردد؛ به اطلاع شهرداری محترم می رساند طی بازدید اخیر مشاهده گردید ابعاد ساختمان به درستی اجرا شده است و مغایرتی با نقشهها نندارد مطلب ذکر شده در گزارش قبل مبنی بر تخلف اضافه طول ۴۰ سانتیمتری ساختمان به دلیل وجود موانع برای مترکشی ، دقیق و خطا در مترکشی اتفاق افتاده که بود بدین وسیله اصلاح می گردد .

توجه شود که چنین گزارشی حداکثر تا یک مرحله بعد از گزارش خلاف واقع قابل پذیرش .است یعنی اگر گزارش ،قبلی فونداسیون بوده در گزارش سقف اول باید به وجود خطا در گزارش قبل اشاره نمود. موضوع مهم دیگر آن است که نباید در گزارش اصلاحی سخنی از صحیح بودن گزارش قبل و اصلاح مجدد ابعاد توسط مالک به میان آورد چرا که در این صورت فرض بر این است که ناظر میبایست نظارت مستمر اعمال مینمود و قبل از بتن ریزی فونداسیون از عملیات اصلاحی مالک باخبر میشد همین که ناظر پس از بتن ریزی فونداسیون از موضوع باخبر شده خود دلیل بر کوتاهی در نظارت مستمر است و مجازات آن حداقل سه ماه محرومیت از پروانه اشتغال خواهد بود. چنانکه ملاحظه میشود پدیدۀ گزارشات خلاف واقع به طور ناخواسته در صورت بروز میتواند بسیار پیچیده و دردسر آفرین گردد . بهترین راه حل برای این پدیده پیشگیری از آن خواهد بود پیشگیری از اتفاق افتادن چنین پدیدهای بسیار ساده تر و کم هزینه تر از رفع و رجوع آن است راه پیشگیری از این پدیده ارتباط دوستانه و همدلانه با مالک عوامل اجرائی پروژه .است بدین صورت که هر خطائی در پروژه مشاهده میشود ابتدا عواقب و عوارض آن برای مالک توضیح داده شود و سپس راه حلی عقلانی و منطقی برای رفع آن ،خطا ارائه گردد مهندس ناظر باید با سایر عوامل پروژه اعم از نگهبان و پیمانکاران روابط دوستانه و توأم با احترامی داشته باشد و با داشتن شماره تماس آنها هر از گاهی اطلاعاتی از پروژه بدست آورد که آیا فلان تخلف اصلاح شده یا خیر و یا از طرف شهرداری و سایر سازمانها کسی به کارگاه مراجعه کرده است؟

لذا مهندسان ناظر خبره با توجه به وقوع چنین پدیدههایی بهترین راه تسلط بر پروژه و اعمال نظارت مستمر را در همراهی و همدلی با کارفرما و عوامل اجرائی پروژه میبینند همراهی و همدلی هرگز به معنی مُماشات و سهل انگاری در کنترلها ،نیست بلکه به معنی عملکرد حرفهای با در نظر گرفتن احترام متقابل به عوامل اجرائی توجیه منطقی و فنی ایشان و در نهایت سختگیری در اعمال کنترلها خواهد بود با این روش کارفرما حتی زمانی که میخواهد تخلفی انجام دهد با ناظر مشورت خواهد کرد و مهندس ناظر با ارائه راه حلهای درست و اصولی با آگاهی از کلیه اتفاقات کارگاه کاری با حداقل نقایص و حداقل دردسرهای اداری را به سرانجام خواهد رسانید.

الزامات عمومی ساختمانیان

پله مارپیچ

استفاده از پله های مارپیچ در راههای خروج تنها در واحدهای مسکونی یا برای فضای با مساحت کمتر از ۲۳ متر مربع و دارای حداکثر ۵ نفر بهره بردار مجاز ،است مشروط به آنکه با رعایت ضوابط زیر طرح و اجرا شوند

– عرض مفید پله از ۶۵ سانتیمتر کمتر نباشد

– ارتفاع هر پله از ۲۴ سانتیمتر بیشتر نباشد.

– ارتفاع مفید روی پله قد راه پله از ۲۰۰ سانتیمتر کمتر نباشد

– اندازه کف پاخور هر پله در فاصله ۳۰ سانتیمتر از باریکترین قسمت پله حداقل ۲۰ سانتیمتر

– تمام کف پله ها یک شکل و یک اندازه باشد

– استفاده از پله مارپیچ در فضاهای با مساحت بیش از ۲۳ متر مربع و بیش از ۵ نفر بهره بردار ممنوع می باشد .

پله قوسی

استفاده از پله های قوسی در راههای خروج در صورتی مجاز است که ابعاد آن به صورت زیر باشد – ارتفاع آن برابر حداقل ۱۰ و حداکثر ۱۸ سانتیمتر باشد.

– اندازه کف پاخور  هر پله در فاصله ۳۰ سانتیمتری از انتهای باریکترین قسمت پله حداقل ۲۸ سانتیمتر و اندازه کف در باریکترین قسمت آن حداقل ۲۵ سانتیمتر باشد

 – تفاوت بین بزرگترین عمق کف پله با کوچکترین آن در یک بال پله در روی یک خط فرضی بـا فاصله ۳۰ سانتیمتر از باریکترین قسمت نباید از ۱۰ میلیمتر بیشتر باشد. اندازه شعاع قوس کوچکتر پله نباید از دو برابر عرض آن کمتر باشد.

الزامات درب ضد حریق درب های مقاوم در برابر حریق

برای اینکه بتوانند تائیدیه سازمان آتش نشانی را برای نصب در پله های خروج اضطراری یا پله های فرار کسب نمایند باید بر اساس نکات زیر ساخته شده باشند – دارای مدت زمان ۶۰ تا ۲۴۰ دقیقه مقاومت در برابر آتش و حریق باشند و منه ما – باید دارای نوار دودبند .باشند

– حتماً گواهینامه و مجوز فنی تحمل در برابر حریق را از آزمایشگاههای حریق مورد تأیید و معتبر داشته باشند و پلاک مشخصات بر روی درب صرفاً توسط پرچ نصب شده باشد.

– به منظور بسته شدن خودکار باید دارای آرام بند درب باشند به گونه ای که هیچگاه درب در حالت باز باقی نماند آرام بند نباید ارتفاع مفید بازشو را به کمتر از ۱۹۵ سانتیمتر کاهش دهد.

– آرام بند بدون قفل باشند.

– به منظور تشخیص و قابل رویت بودن توسط افراد باید با یک رنگ مشخص و متمایز  عموماً قرمز از دربهای دیگر ساختمان در نظر گرفته شوند

– لولا ضد حریق درب قابل تنظیم بوده و دستگیره داخلی از نوع فشاری آنتی پنیک باشد تا در هنگام حریق به راحتی با فشار دست باز شود

–چهارچوب درب در هنگام نصب با دوغاب ملات پر شود.

ضوابط رمپ پارکینگ

برای اتصال دو فضا با اختلاف سطح از یک سطح شیبدار استفاده میشود که اصطلاحاً به آن رمپ (شیبراه) می.گویند الزامات رمپ شیب عرض و طول با توجه نوع پارکینگ کوچک متوسط و بزرگ و سرپوشیده یا روباز بودن رمپ مشخص میشود

شیب رمپ در توقفگاه عمومی شیبراه های مسقف با طول بیش از ۲۰ متر با حداکثر شیب ۱۶ درصد مجاز است. در طول کمتر از ۲۰ متر حداکثر شیب مجاز ۱۷ درصد است حداکثر شیب در شیبراه رو باز در توقفگاه متوسط و بزرگ خصوصی ۱۵ درصد است حداکثر شیب در شیبراه مسقف در توقفگاه کوچک خصوصی حداکثر ۱۷ درصد مجاز است در تمامی حالتها حداکثر شیب یک متر ابتدا و یک متر انتهای شیبراه باید مساوی یا کمتر از ۱۰ درصد باشد.

شعاع رمپ

شعاع درونی مسیر چرخش خودرو در توقفگاهها نباید کمتر از ۵ متر در نظر گرفته شود تاکید میشود ملاک اندازه گیری شعاع ،رمپ الزاماً کمان کوچکتر یا به عبارتی شعاع داخلی رمپ میباشد

عرض رمپ

حداقل عرض مسیر رفت و آمد در توقفگاه های بزرگ و متوسط نباید از ۵ متر کمتر باشد. در توقفگاههای کوچک حداقل مسیر رفت و آمد باید هم عرض ،شیبراه ۳ متر .باشد پهنای معبر ورودی و شیبراه در همه خصوصی توقفگاه های بزرگ و توقفگاه های عمومی متوسط نباید از ۵ متر و در توقفگاه های متوسط نباید کمتر از ۳٫۵ متر باشد حداقل عرض ورودی و شیبراه

فضای گردش

رعایت حداقل فضای با ابعاد ۵ در ۵ متر برای گردش ۹۰ درجه خودرو الزامی است.

نکته : ایجاد شیب در فضای گردش ۹۰ درجه (۵۵) جهت کاهش طول رمپ مجاز نیست

نحوه کنترل شیب رمپ توسط مهندس ناظر معمار

1- رمپ مستقیم

با توجه به اینکه رمپ از سه قسمت ،ابتدایی میانی و انتهایی تشکیل شده ،است با توجه به شیب و نوع رمپ مستقیم و منحنی میتوان از طریق فرمول های زیر طول افقی آن را به راحتی محاسبه و کنترل کرد. قسمت ابتدایی و انتهایی رمپ هر کدام به طول ۱ متر و با شیب ۱۰ درصد هستند که در مجموع دو متر می شود. پس لازم است با توجه به شیب رمپ طول قسمت میانی آن را محاسبه کرد.

در نهایت ناظر معمار با توجه به درصد شیب که توسط مهندس طراح معمار مشخص و در نقشه

مصوب درج شده است نسبت به تطبیق اجرا با نقشه های مصوب کنترل خود را انجام میدهد

2-رمپ منحنی

طول رمپ منحنی ربع دایره ۷,۸۵ متر میباشد. طول رمپ به ازای هر درجه، مطابق با فرمول زیــراست.

متر ۰٫۰۸۷۳ = ۹۰ : ۷,۸۵

بنابراین هر درجه از رمپ منحنی طولی به اندازه ۰٫۰۸۷۳ متر را طی می کند. شیب و عرض رمپ منحنی تاثیری در محاسبه طول آن ندارد.

جلوگیری از لغزندگی رمپ

جهت جلوگیری از لیز خوردن خودروها خصوصاً در رمپهای رو باز سطح بتن رمپ باید به صورت مضرس اجرا گردد. بدین منظور اگر سطح رمپ بتنی باشد میبایست اولاً بتن به صورت لیسهای پرداخت نشود و دوماً با ایجاد شیارهای ،عرضی اصطکاک لازم بین رمپ و لاستیک خودرو را ایجاد نمود.

اگر پوشش رمپ از جنس سنگ ،باشد لازم است سنگها با پهنای مناسب و به صورت پله ای مطابق

تصویر صفحه بعد اجرا شوند

شیب عرضی رمپ نیز باید به گونه ای باشد که آب به وسط یا کناره رمپ هدایت شود.

کلیه توقفگاههای عمومی و توقفگاههای بزرگ و متوسط خصوصی رعایت حداقل ارتفاع آزاد و غیر سرگیر به میزان ۲٫۱۰ متر الزامی است در توقفگاههای خصوصی کوچک در صورتی که ورودی سواره از پیاده جدا باشد میتوان ارتفاع آزاد را ۱٫۹۵ متر در نظر گرفت.

نکات تکمیلی پارکینگ

1- تنها در صورتی که عرض مشرف به معبر ساختمان بیش از ۲۰ متر باشد میتوان دو درب برای پارکینگ در نظر گرفت مشروط بر اینکه فاصله دربها از یکدیگر کمتر از ۱۴ متر .نباشد. در ساختمانهایی که در مجاورت دو یا چند معبر خیابان اصلی و فرعی قرار دارند و دارای یک درب هستند، درب پارکینگ باید در معبر با درجه عملکرد فرعی احداث شود.

2- پیش بینی سرویس بهداشتی در توقفگاه های بزرگ الزامی است.

3- پیش بینی کفشوی در توقفگاههای متوسط و بزرگ الزامی است.

4- در توقفگاهها به شرط عدم ایجاد مزاحمت برای خودروهای دیگر مالکیت محل توقف دو خودرو متعلق به یک نفر باشد پیش بینی فقط دو واحد توقف خودرو در پشت سر هم بلامانع است.

5-در توقفگاه های بزرگ به منظور تفکیک سواره و پیاده در کنار معبر سواره یا جایگاه توقف خودرو باید گذرگاه عابران به عرض حداقل ۶۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود و با تغییر رنگ سبریا افزایش ارتفاع کف آن بالاتر از سطح معبر سواره تفکیک شود.

6- در صورت وجود پلکان جهت دسترسی سایر طبقات به ،پارکینگ باید فضای توقفگاه به وسیله

دیوار و در و یا فضای واسط محصور از فضای پلکان جدا شود.

7-توقف خودرو در توقفگاه نباید مزاحمتی جهت دسترسی به انباریها دستگاه پله و آسانسور ایجاد نماید .

رمپ عبور افراد پیاده شیب راه :

رمپ های عبور پیاده که در مسیر دسترسی و خروج اصلی واحدهای تصرف قرار میگیرند باید دارای شیبی برابر یا کمتر از ۸ درصد باشد شیب بقیه رمپهای عبور پیاده در صورتی که قابل دسترس بودن آنها برای افراد معلول الزامی ،نباشد نباید از ۱۲٫۵ درصد بیشتر باشد رمپ ها باید در بالا و پایین در نقاط گردش حرکت ورود و خروج ،فضاها درها و یا پس از طی هر ۹ متر طول پاگرد داشته باشند. پاگردها باید دارای شیبی کمتر از ۲ درصد در هر جهت .باشند تغییر تراز و اجرای پله در پاگرد مجاز نیست. طول و عرض پاگردهای رمپ ها در صورتی که قابل دسترس بودن آنها برای افراد معلول الزامی نباشد باید حداقل ۹۰ سانتیمتر باشد پهنای رمپهای واقع در مسیر دسترس و خروج اصلی باید برابـر بـا پهنای الزامی راه های اصلی در همان تصرف .باشد پهنای بقیه رمپها در صورتی که قابل دسترس بودن آن برای افراد معلول الزامی نباشد حداقل ۹۰ سانتیمتر است

الزامات پیش آمدگی

پیش آمدگیهای مجاز ساختمان به سه قسمت پیش آمدگی در معابر ،عمومی، پیش آمدگی در داخل محدوده مالکیت و پیش آمدگی در زیرزمین تقسیم بندی میشوند که الزامات و محدودیت آن از قرار زیر است

پیش آمدگی مجاز در معابر عمومی

۱- هرگونه پیش آمدگی در معابر با عرض کمتر از ۱۲ متر و در معابر موسوم به بزرگراه ها مجاز ،نیست مگر آنکه در ضوابط شهرسازی شهر مورد نظر الزامات پیش آمدگی به گونهای دیگر تعیین شده باشد. -۲- مقدار پیش آمدگی از حد ساختمان در معابر ۱۲ تا ۲۰ متر حداکثر به میزان ۸۰ سانتیمتر مجاز است به شرطی که حد زیرین آن از بالاترین نقطه کف معبر حداقل ۳٫۵ متر ارتفاع داشته و لبه پیش آمدگی آن از لبه سواره رو حداقل ۸۰ سانتیمتر فاصله افقی داشته باشد.

در معابر با عرض بیش از ۲۰ متر پیش آمدگی به میزان ۱٫۲۰ متر مجاز است.

پیش آمدگی مجاز در داخل محدوده مالکیت

1- پیش آمدگی طبقات یا بخشی از آنها از لبه نمای خارجی طبقه زیرین در صورتی مجاز است که پیش آمدگی در داخل محدوده سطح اشغال مجاز مصوب شهرداری یا سایر مراجع صدور پروانه قرار گیرد و ارتفاع حد زیرین آن از بالاترین نقطه کف زمین ۲,۷ متر باشد.

تبصره  : پیش آمدگی در داخل محدوده ملک در سمت حیاط اصلی با توجه به ضوابط شهرسازی شهر مورد نظر میتواند خارج از سطح اشغال نیز مجاز ،باشد که در این صورت مقدار آن در پروانه ساختمانی درج می گردد.

2- پیش آمدگی سایبان یا بارانگیر بام در حیاط پشت ساختمان در شرایطی مجاز است که به میزان حداکثر ۸۰ سانتیمتر از حد ساختمان در صورتی که ارتفاع زیرین آن از بالاترین نقطه کف زمین حداقل۲,۷۰ متر بوده و فاصله آن پیش آمدگی از محدوده زمین مجاور همسایگی حداقل ۸۰ سانتیمتر فاصله افقی باشد.

پیش آمدگی مجاز در زیرزمین

1- هرگونه پیش آمدگی زیرزمین و اجزای ساختمانی آن به خارج از محدوده مالکیت و در معابر عمومی ممنوع است.

2- اگر پیش آمدگی زیر زمین به عنوان بخشی از ساختمان در داخل مرز مالکیت و خارج از محدوده سطح اشغال اعلام شده توسط شهرداری یا مراجع صدور پروانه مشروط به انطباق با ضوابط طرح مصوب توسعه و عمران شهری ضوابط شهرسازی باشد باید الزامات زیر را در بر گیرد:

– تراز روی سقف آن بیشتر از بالاترین تراز مجاز برای محوطه ساختمان نباشد و باعث اختلال در عملکرد نورگیری و سایر الزامات فضای ساختمان محوطه اطراف آن و ساختمانها و زمینهای همجوار نشود.

– در سقف آن الزامات عایقکاری رطوبتی و هدایت و دفع نزولات جوی مشابه بام ساختمان رعایت شده باشد.

پیش آمدگی زیرزمین نباید موجب تغییر مشخصات فضای باز محوطه و ساختمان شود. همچنین در تامین حداقل الزامات مربوط به آنها مانند سرانه فضای سبز و سایر تجهیزات الزامی در محوطه و پایداری و ایمنی ساختمان اختلال ایجاد نکند

سایر محدودیت های پیش آمدگی

1– پیش آمدگی با سایر الزامات یا محدودیت تعیین شده در ضوابط طرحهای مصوب توسعه و عمران شهری ضوابط) شهرسازی و مقررات مباحث ششم و هشتم مقررات ملی ساختمان مغایرت نداشته باشد.

2– هیچگونه لوله کشی و کانال کشی تاسیساتی نباید در جداره خارجی پیش آمدگی طبقات و بام تعبیه شود .

3-هیچ قسمت از ساختمان نباید به داخل حیاط های کوچک محصور  پاسیوها که برای نورگیری و تهویه فضاهای ساختمان تعبیه میشوند پیش آمدگی داشته باشند.

4- پیش آمدگی در معابر نباید در حریم خطوط انتقال نیروی برق قرار گیرد.

ضوابط پخی در گذر

در صورتی که ساختمان در مجاورت تقاطع قرار داشته باشد جهت تامین دید رانندگان میبایست پخ ۴۵ درجه اجرا گردد برای به دست آوردن طول پخ باید مجموع عرض دو معبر تقسیم بر ۱۰ شود. اگر گذر دارای بر اصلاحی باشد عقب نشینی عرض گذر اصلاحی ملاک عمل خواهد بود. با توجه به اینکه ضوابط پخ گذر از ضوابط شهرسازی شهر مورد نظر استخراج میشود ممکن است این ضوابط در شهرهای مختلف اندکی متفاوت باشد. ضمناً ایجاد بازشو در پخ گذر ممنوع میباشد.

ابعاد و الزامات فضاهای داخلی و فضاهای مسکونی

1- فضای ورودی

فضای مقابل ورودی ساختمان باید به گونه ای باشد که امکان ایستادن همزمان چند نفر میسر .گردد. برای این منظور حداقل فضای مقابل ورودی اصلی ساختمان باید ۱,۴۰×۱,۴۰ متر مربع باشد. در صورتی که ساختمان مورد استفاده افراد معلول قرار گیرد حداقل ابعاد آن میبایست ۱٫۵۰×۱٫۵۰ مترمربع باشد.

2- فضای راهروها

عرض مفید راهروهای واقع در مسیر دسترس خروج نباید کمتر ۱,۴۰ متر باشد در صورتی که استفاده افراد معلول نباشد عرض راهروی مورد نظر را میتوان ۱٫۱۰ متر در نظر گرفت.

راهروی دسترسی به تجهیزات ،برقی مکانیکی یا لوله کشی باید حداقل ۶۰ سانتیمتر باشد.

3- الزامات دربها

– جهت باز شدن دربها

درب ،انبارها اتاق ،تاسیسات فضاهای پر خطر فضاهایی که وسایل الکتریکی یا مواد شیمیایی یا غیره وجود داشته ،باشد درب موتورخانه ،اسانسور دربهای دوربند خروج درب ضدحریق درب خرپشته و درب فضاهایهای مورد استفاده افراد معلول باید به سمت بیرون بچرخد تا در مواقع اضطراری به راحتی باز شده و خروج افراد را ممکن سازد

نکته : درب ضد حریق در طبقات به سمت دستگاه پله و در تراز تخلیه به سمت خارج از دستگاه پله باز میشود.

دربهایی که به سمت بیرون باز میشوند در حالت کاملاً باز با احتساب دستگیره نباید بیش از ۱۸ سانتیمتر از ابعاد پاگرد را کاهش دهند در صورتی که بار تصرف طبقه بیش از ۵۰ نفر باشد درها در هیچ موقعیتی طی باز شدن نباید اندازه پاگرد را به کمتر از ۶۰ سانتیمتر کاهش دهند.

– الزامات نصب و اجرای درب و پنجره 

مشخصات تمام درها و پنجره ها باید با استانداردهای ملی ایران مطابقت داشته باشد. در درب شیشه ای کشویی و دربهای شیشه ای بدون ،قاب دیواره و درب شیشه ای وان و دوش قطعات شیشه ای در اطراف ورودیهای اصلی و خروجی بناها قطعات شیشه ای درب توقفگاهها و قطعات بزرگتر از ابعاد مجاز در بند ۴-۴-۴-۸ مبحث چهارم در نماهای شیشه ای و تمام درهایی که شیشه در آنها در ارتفاع پایین تر از ۱٫۰۵ متر به کار رفته استفاده از شیشههای ایمن و غیره ریزنده سکوریت  (لمینت) الزامی است.

یراق آلات

نصب یراق آلات با پیچ انجام میگردد پیچها باید به دقت پیچانده شوند و از کوبیدن آنها جداً خودداری شود لولای درهای بیرونی بنا باید چنان نصب گردند که امکان جدا کردن لولا از خارج ساختمان در حالی که در بسته است وجود نداشته باشد باید بین اندازه تمام قطعات یراق آلات بار وارد به آنها و کاری که باید انجام دهند تناسب وجود داشته باشد به علاوه در نصب یراق آلات رعایت نکات زیر الزامی است:

– یراق آلات در و پنجره باید مناسب با ابعاد در و پنجره بوده و در برابر زنگ زدگی مقاوم باشند

 – یراق و ریل پنجره های کشویی باید به صورتی باشند که قرقره ها در حین حرکت از ریل خارج نشوند.

-برای در و پنجره ها باید از قرقره های بلبرینگی روکشدار استفاده شود که در حین حرکت ایجاد صدا ننمایند.

– زاویه گردش لولای در و پنجره های لولایی قائم و افقی باید طوری باشد که لنگه پنجره حداقل ۹۰ درجه گردش کند

– در پنجره های به ارتفاع ۴۰ تا ۱۰۰ ،سانتیمتر فاصله لولا تا زیر و بالای پنجره حدود ۱۰ سانتیمتر و در پنجره های به ارتفاع ۱۰۰ تا ۱۴۰ ،سانتیمتر این فاصله برابر ۱۸ سانتیمتر و در پنجره های بلندتر که دارای ارتفاع ۲۰۰ سانتیمتر یا بیشتر ،باشند فاصله محور لولا از بالای پنجره ۲۳ و از پایین ۳۰ سانتیمتر خواهد بود.

– فضاهای اقامت

در ساختمانهای با زیربنای ۷۵ متر مربع و بیشتر باید حداقل یکی از اتاقها دارای ۱۲ متر مربع مساحت با پهنای حداقل ۲٫۷۰ متر باشد در ساختمانهای با مساحت کمتر ۷۵ مترمربع، مساحت این اتاق نباید کمتر از ۹ متر مربع و هیچ یک از اندازه های افقی آن نباید کمتر از ۲٫۵۰ متر باشد. نکته: ابعاد ،مذکور فضای مفید و تا لبه کمد دیواری می باشند

حداقل ارتفاع فضای اقامت با زیر بنای ۱۲ مترمربع و بیشتر در بیشتر از ۵۰ درصد سطح آن و ارتفاع نشیمن یا سالن (هال) در بیشتر از ۷۵ درصد سطح آن حداقل ۲,۶۰ متر باشد در باقی سطح این فضاها در تمام سطح سایر فضاهای اقامت باید ارتفاع حداقل ۲٫۴۰ تامین گردد.

آشپزخانه

در تصرفهای مسکونی فضای آشپزخانه باز (اپن یا مستقل (اسلامی) که تنها برای پخت و پز استفاده میشود باید حداقل ۵,۵۰ متر مربع مساحت داشته و عرض ان حداقل ۱٫۸۰ متر باشد. در صورتی که آشپزخانه باز یا مستقل برای پخت و پز و صرف غذا استفاده میشود باید دارای ۷٫۵۰ متر مربع مساحت و عرض ۲٫۱۵ متر باشد.

تمام آشپزخانه های مستقل در واحدهای مسکونی باید دارای نور و تهویه طبیعی مستقل باشند در آشپزخانه باز (اپن) در صورتی که فاصله دورترین نقطه آشپزخانه از پنجره فضای مجاور بیش از ۷ متر است تعبیه نور طبیعی مستقل برای این نوع آشپزخانه نیز الزامی است در واحدهای با مساحت ۷۵ متر مربع و بیشتر در صورتی که فاصله دورترین نقطه آشپزخانه باز از پنجره فضای مجاور کمتر از ۷ متر باشد باز هم نیاز به پنجره مستقل دارد این پنجره را میتوان از طریق ،پاسیو حیاط خلوت و یا بالکن تامین کرد آشپزخانه مستقل در هر شرایطی باید دارای نورگیر مستقل باشد.

پوشش دیوار و کف

دیوارهای اطراف ظرفشویی و اجاق در اشپزخانههای مستقل و باز و دیواری باید تا ارتفاع حداقل ۱٫۵۰ متر و همچنین کف فضا از کاشی یا مصالح مشابه پوشیده شود.

نکته:  اجرای داکت تهویه هود) یا فن مکنده و داکت تاسیسات در آشپزخانه الزامی است.

فضاهای بهداشتی

-توالت

مطابق مبحث چهارم فضای بهداشتی که در دسترس بودن آن برای افراد معلول الزامی نباشد، باید دارای حداقل ۱٫۱۰ متر عرض و ۱٫۲۰ متر طول باشد اما مطابق مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان اتاقک توالت شرقی نباید کمتر از ۹۰ سانتیمتر پهنا و ۱۵۰ سانتیمتر طول داشته باشد. توالت شرقی بایـد بـه نحوی نصب شود که فاصله محور طولی آن از سطح دیوار مجاور یا هر مانع دیگر کمتر ۴۵ سانتیمتر و از طولی لوازم بهداشتی دیگر کمتر از ۷۶ میلیمتر نباشد جلوی توالت شرقی باید حداقل ۵۰ سانتیمتر محور تا درب یا دیوار مقابل آن و فاصله مرکز سوراخ کاسه توالت تا دیوار پشتی حداقل ۲۵ سانتیمتر باشد.

نکته : در هیچ شرایطی نباید سنگ توالت شرقی یا توالت فرنگی در راستای جهت قبله نصب شود.

– حمام

فضای حمام باید دارای حداقل ۱,۱۰ متر عرض و ۱,۲۰ متر طول .باشد در صورتی که محدوده ای به عنوان پیش ورودی در داخل فضای دوش مستقل پیشبینی شود یکی از ابعاد این فضای بهداشتی بایدحداقل ۱٫۵۰ متر باشد.

ارتفاع فضای بهداشتی

ارتفاع حداقل فضاهای بهداشتی در تصرفهای اقامتی در ۸۰ درصد از سطح الزامی فضا باید حداقل ۲,۲۰ متر باشد و اگر سقف شیبدار بود ارتفاع کوتاهترین قسمت آن نباید از ۲٫۰۵ متر کمتر باشد

پوشش دیوار و کف

در تمام ساختمانها دیوارهای دستشویی و توالت باید تا ارتفاع حداقل ۱,۲۰ متر و در حمام حداقل ۲ متر از کف با کاشی یا مصالح مشابه پوشیده شود کف این فضاها باید به نحو مناسب عایق کاری رطوبتی شده و با کاشی یا دیگر مصالح قابل شستشو پوشیده شوند

– الزامات فضاهای باز نیمه باز و نورگیری از آنها است

1- بالکن

 سطحی که از دو یا سه طرف به طور مستقیم در مجاورت هوای آزاد قرار گرفته است و زیر آن به وسیله فضای بسته اشغال نگردیده باشد میزان بیرون زدگی بالکن می بایست منطبق بر الزامات

منطبق با الزامات پیش آمدگی مجاز پیش آمدگی باشد.

2-بالکن کم عرض

بالکنی است با عرض کمتر از ۰٫۵۰ متر و حداکثر با طولی برابر با اندازه عرض پنجره ای که تا کف امتداد دارد بالکن کم عرض را میتوان با مصالح غیر بنایی و با نرده و مصالح مشابه ساخت.

3- تراس

سطح رو بازی از ساختمان که بام بخشهایی از طبقه زیرین آن است.

4-ایوان

فضای مسقف است که از یک طرف با هوای آزاد به طور مستقیم ارتباط دارد. عرض ایوان نباید

بیش از دو برابر طول آن .باشد

5- حیاط بیرونی

فضایی باز و بیرون سطح زیر بنا است که قسمت اعظم نورگیری ساختمان از آن تامین می شود. نسبت سطوح حیاط و سطح زیربنایی همکف در مقررات طرح توسعه شهری تعیین میشود

6-حیاط خلوت

فضایی باز است کوچکتر از حیاط بیرونی و معمولاً در منتها الیه دیگر ساختمان که ممکن است در تمام عرض زمین و یا در قسمتی از آن قرار گیرد عرض حیاط خلوت در زمینهای با مساحت بیش از ۲۰۰ متر مربع میبایست حداقل ۳ متر و در زمینهای با مساحت کمتر از ۲۰۰ متر مربع حداقل ۲ متر .باشد عموماً از حیاط خلوت برای نورگیری قسمت پشتی ساختمان در زمینهای شمالی استفاده میشود دسترسی و استفاده از حیاط خلوت صرفاً از طبقه ای که شروع شده است صورت میگیرد. این فضا در طبقه همکف از چهار طرف بسته ،بوده اما میتواند در طبقات بعدی از یک ضلع باز باشد

7-پاسیو

فضایی باز است که به وسیله جدارههایی محصور شده و به طور معمول اضلاع آن در تمام ارتفاع ساختمان امتداد یافته و وظیفه تامین نور و تهویه بخشی از ساختمان را در طبقات برعهده دارد. از پاسیو فقط تا ۶ طبقه میتوان به عنوان فضای نورگیری استفاده کرد.

-ابعاد پاسیو

با توجه به ابعاد ،زمین تعداد واحدها نوع فضایی که قرار است از پاسیو نور بگیرد در ساختمانهای تا ۴ طبقه اگر مساحت زمین کمتر از ۲۰۰ مترمربع باشد حداقل مساحت الزامی پاسیو برای نورگیری فضاهای اقامتی ۶ درصد و برای اشپزخانه ۳ درصد ابعاد زمین در نظر گرفته می.شود در سایر ساختمانهای با تعداد بیشتر، مساحت پاسیو طبق ضوابط شهرسازی می.باشد در هر صورت حداقل عرض پاسیو برای نورگیری فضاهای اصلی و اقامت ۳ متر و برای نورگیری فضاهای فرعی مانند آشپزخانه و انبار ۲ متر است نکته پوشش سقف پاسیو و نورگیر باید از نوع ایمن و غیر ریزنده و یا ریزنده و یا ریز شونده باشد ضمناً باید با اجرای شبکه فلزی در زیر نورگیر از سقوط احتمالی ممانعت گردد

– فواصل پنجره ها از یکدیگر در صورتی که دو فضای اصلی مانند اتاق خواب و پذیرایی در دو واحد مجزا از طریق پنجره روبروی هم از پاسیو نور بگیرند حداقل فاصله دو پنجره از یکدیگر نباید کمتر از ۶ متر باشد. حالتهای مختلف نورگیری فضاهای اصلی و فرعی در تصاویر آمده است

در صورتی که پنجره های دو واحد مجزا در دیوارهای عمود بر یکدیگر قرار داشته باشند، فاصله

نزدیکترین لبه بازشوها نباید کمتر از ۲ متر باشد

فاصله دو پنجره عمود بر هم در دو واحد مستقل مجاور یکدیگر تصویر شماره (۳۳۵

اگر دو پنجره دو واحد مجزا بر روی یک دیوار قرار گرفته باشند فاصله دو پنجره از یکدیگر نباید

فاصله دو پنجره بر روی یک دیوار در دو واحد مستقل مجاور یکدیگر (تصویر شماره (۳۳۶

نکته : در صورتی که عناصر و اجزا ساختمانی مانند ،تیر ستون یا ایوان به داخل فضای پاسیو وارد ،شود به همان اندازه باید فضای پاسیو بزرگتر در نظر گرفته شود.

مساحت الزامی پنجره ها

در فضاهای اصلی مانند اتاق خواب ،پذیرایی نشیمن و در فضاهای فرعی مانند آشپزخانه حداقل سطح الزامی نورگیری یک” “هشتم مساحت کف میباشد

در فضایی که بیش از یک پنجره بر روی دیوارها قرار گرفته باشد مجموع مساحت پنجره ها ملاک می باشد.

تنها در موارد زیر سطح نورگذر باید بیشتر در نظر گرفته شود :

اگر فقط یک پنجره بر روی دیوارهای فضای مورد نظر قرار گرفته باشد و فاصله آن پنجره از دیوار

روبرو بیش از ۴٫۵ متر باشد میبایست سطح نورگذر حداقل یک” هفتم سطح کف باشد

در صورتی که حداکثر ارتفاع قرارگیری پنجره ۲,۱۰ متر ،باشد حداقل سطح پنجره را باید یک پنجم در نظر گرفت.

در آخرین حالت اگر همزمان حداکثر ارتفاع قرارگیری پنجره ۲٫۱۰ متر باشد و از دیوار روبرو بیش از ۴,۵۰ متر فاصله داشته باشد حداقل سطح نورگذر آن باید یک پنجم سطح کف باشد.

نکته : کمد دیواری جز مساحت کف محسوب نمیشود

– عمق نورگیری

حداکثر عمق نورگیری فضاهایی که استفاده از نور طبیعی برای آنها الزامی است، ۷ متر میباشد  .

اگر نورگیری از طریق ایوان تامین شود حداکثر عمق نورگیری از لبه ایوان لحاظ خواهد شد.

-انباری

حداقل مساحت انباری ۱٫۵ متر مربع میباشد که یک بعد آن نباید کمتر از ۱ متر باشد در انبار تحت هر شرایطی باید به سمت بیرون باز شده و در صورتی که تدابیری برای تهویه آن در نظر گرفته نشده ،باشد باید بر روی سطح در شیارهایی جهت ورود و خروج هوا تعبیه شود حداقل عرض مفید درب ۸۰ سانتیمتر است.

در صورتی که در مجاورت مجموعه انبارهای ساختمان محل پارک خودروها باشد باید راهرویی به عرض ۹۰ سانتیمتر جهت باز شدن درب انبار و دسترسی راحت به فضای آن در نظر گرفته شود تصویر) شماره (۲۷۸) ضمناً حداقل ارتفاع انبار ۲,۱۰ متر میباشد

فضای تاسیسات

توصیه میشود حداقل مساحت فضای تاسیسات ۸ متر مربع بوده و یک بعد ان کمتر از ۲٫۵۰ متر نباشد حداقل ارتفاع فضای تاسیسات ۲,۴۰ متر .است درب آن باید به سمت بیرون باز شده و دارای دولنگه مجموعاً به عرض ۱,۲۰ متر باشد جهت تهویه هوا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم (داکت) بـا فضای آزاد در ارتباط باشد. فضای تاسیسات میبایست حداقل یک ساعت در برابر حریق مقاومت داشته عایق بندی صوتی نیز در مورد آن اجرا شده باشد عرض راهروی دسترسی به موتورخانه حداقل ۱,۲۰ متر است. دریچه های ورودی و یا خروجی کانالها باید با توری ،سیمی، شبکه یا کرکره محکمی که جسمی به قطر ۱۲٫۵ میلیمتر از آن عبور نکند محافظت شوند.

استخر

استخر واقع در طبقات زیرین ساختمانها نباید در کناره های بنا و چسبیده به مرز مالکیت آن ساخته شوند. فاصله دیواره های این استخرها از مرز مالکیت زمین در وجوه مختلف باید حداقل ۲ متر و در طرف .. معبر عمومی حداقل ۳ متر .باشد. در دور تا دور تمام استخرها باید مسیر حرکتی بدون مانع و غیر لغزنده با عرض حداقل ۱٫۲۰ متر پیش بینی شود در تمام استخرها باید حداقل یک وسیله خروج افراد از داخل استخر مانند پله یا نردبان پیش بینی شود.

عایق کاری استخر بتنی

در زمان اجرای بتن کف استخر نوار واتر استاپ دور تا دور استخر اجرا میشود. واتر استاپ بایـد بـه گونه ای نصب شود که نیمی از عرض آن در بتن اولیه و نیم دیگر در بتن ثانویه .باشد بهتر آن است که بتن کف و دیواره استخر همزمان اجرا شود.

بعد از اجرای بتن با توجه به اینکه به علت اعوجاج قالبها و ایرادات اجرایی در زمان بتن ریزی ممکن است سطح دیواره و کف استخر صاف و یکدست نباشد بایستی نسبت به اجرای پلاستر به صورت ریسمانی اجرای) (کروم متشکل از ،سیمان ماسه و چسب عایق اقدام کرده و سطح نهایی کار کاملاً پرداخت و صیقلی .شود در مرحله بعدی با اجرای لایه ای از چسب دو جزیی با ضخامت حدوداً ۲ میلیمتر یا) طبق پیشنهاد کارخانه (سازنده نسبت به عایق بندی و پوشش پلاستر سیمانی اقدام خواهد شد. در نهایت کاشی بدنه و کف توسط چسب مخصوص اجرا و بندکشی میشود

– عایق کاری استخر با مصالح بنایی

در ابتدا کف استخر بتن ریزی شده و دیواره آن توسط اجر گری یا بلوک بنایی به صورت توپر اجرا و پلاستر ان انجام می.شود در مرحله بعدی عایق کاری رطوبتی کف و دیواره استخر به وسیله ایزوگام یا سه لایه قیر و ۲ لایه گونی با رعایت همپوشانی لایهها اجرا می.گردد سپس یک دیوار دیگر با ضخامت حداقل ۳۰ سانتیمتر اجرا و با پلاستر ماسه و سیمان پوشیده می.شود در نهایت کاشی کف و بدنه نیز نصب میگردد.

به علت احتمال ایجاد ترک در دیواره استخر به واسطه نشستهای نامقارن با مصالح بنایی و از بین رفتن عایق کاری رطوبتی، احداث استخر با این روش پیشنهاد نمی گردد. استخر میبایست مطابق نقشه های که در آن دیتیلهای اجرایی نیز ارائه شده است اجرا گردد. در غیر این صورت گزارش تخلف آن علاوه بر ناظر سازه باید توسط ناظر معمار نیز به مرجع صدور پروانه تسلیم گردد.

– آسانسور

در ساختمانهای با طول مسیر قائم حرکت بیش از ۷ متر از کف ورودی اصلی ساختمان مسکونی تعبیه آسانسور الزامی میباشد

در ساختمانهای ۸ طبقه یا ساختمانهای با طول مسیر حرکت ۲۸ متر و بیشتر از کف ورودی اصلی

باید حداقل ۲ دستگاه آسانسور پیش بینی گردد.

 در ساختمان های با طول مسیر حرکت بیش از ۲۱ متر از کف ورودی اصلی لازم است حداقل یک دستگاه آسانسور مناسب حمل بیمار برانکارد بر تعبیه .شود در ساختمانهایی که وجود اسانسور الزامی است باید حداقل یکی از آسانسورها قابلیت حمل صندلی چرخدار را داشته .باشد .آسانسوری که قابلیت حمل صندلی چرخدار را دارند باید دارای الزامات زیر باشند:

– حداقل ابعاد کابین ۱,۱۰×۱٬۴۰ متر باشد.

 – عرض بازشو در کابین ۸۰ سانتیمتر باشد.

بنابراین در ساختمان های موضوع فوق که یک دستگاه آسانسور نصب میشود کابین آن می بایست دارای حداقل ابعاد ۱,۱۰×۱۴۰ متر باشد.

آسانسوری که حمل بیمار برانکارد بر را دارند باید دارای الزامات زیر باشند:

– حداقل ابعاد کابین ۲,۱۰×۱,۱۰ متر باشد.

– حداقل عرض بازشو در کابین ۹۰ سانتیمتر باشد.

– ارتفاع کابین در تمامی حالتها ۲,۲۰ متر میباشد

چاهک و چاه آسانسور

ابعاد چاه و چاهک آسانسور متناسب با ظرفیت ،کابین نوع در و سرعت آسانسور مشخص می.شود اما با توجه به اینکه حداقل ابعاد کابین برای استفاده افراد معلول ۱۴۰x۱,۱۰ متر میباشد توصیه میشود ابعاد چاه آسانسور جهت شاسی کشی و نصب ریلها و حرکت کابین حداقل ۱,۶۰×۱٫۸۰ متر .باشد ارتفاع چاهک نیز نباید کمتر از ۱,۵۰ .باشد

در صورت وجود برجستگی در طول چاه آسانسور باید با زاویه ۶۰ درجه نسبت به سطح افق پوشانده شود.

دیواره ها و تیغه های پوشاننده چاه آسانسور باید از مصالح مقاوم در برابر آتش با قابلیت تحمل بیشتر از یک ساعت ساخته ،شوند که در اثر حرارت گاز و دود مسموم کننده یا خطرناک از آنها متصاعد نشده و باعث ایجاد گرد و غبار نشوند در صورتی که دیواره چاه آسانسور از شیشه ساخته شوند مقاومت در برابر حریق ملاک نمیباشد ولیکن باید این شیشهها از نوع لمینت شده باشند

دیواره های چاه و چاهک آسانسور کل) فضایی که آسانسور در آن رفت و آمد میکند از کف تا اتاقک موتورخانه باید با ملات نرم سیمانی سیمان سیاه و لایه رویه سیمان سفید صاف گردد و هیچگونه روزنه و شکاف در دیوارها نباشد به گونه ای که این نازک کاریها ایجاد گرد و غبار نکنند ضمناً بایستی چاهک در برابر نفوذ رطوبت عایق بندی گردد.

جلوی درب ورودی اسانسور در کلیه طبقات پاخور یا اختلاف ارتفاع وجود نداشته باشد و ورودی در طبقه باید کاملاً مسطح باشد. ارتفاع درب کابین حداقل ۲ متر میباشد. در آخرین توقف ارتفاع از کف کابین اسانسور تا زیر سقف سکوی موتورخانه ( ارتفاع بالاسری) حداقل ۳٫۸۰ متر باشد.

موتورخانه آسانسور

ابعاد موتورخانه با توجه ،سرعت ظرفیت و نوع موتور آسانسور تعیین میشود اما توصیه میشود

حداقل دارای ابعاد ۲۲۰×۳,۲۰ متر باشد در هر صورت باید الزامات زیر در مورد آن رعایت گردد:

 – ورودی اتاق موتورخانه باید دارای درب مجزا به عرض ٠,٩۰ و ارتفاع ۲ متر باشد بازشوی در باید به سمت بیرون بوده دارای قفل و کلید مطمئن بوده به گونه ای که از داخل بدون کلید و از بیرون با کلید باز شود.

– موتورخانه باید دارای دریچه تهویه به ابعاد ۰,۸۰۰۸۰ متر بوده و با توری فلزی پوشانده شود. در صورت عدم ایجاد دریچه جهت تهویه و تبادل هوا میتوان قسمتی از درب ورودی را با ورق پانچ ساخت .

در صورتی که ارتفاع سکوی موتورخانه بیش از ۰,۵۰ متر ارتفاع داشته باشد باید پله و نرده برای دسترسی به آن تعبیه شود.

-کف اتاق موتورخانه باید با موزائیک و یا سنگ کف سازی شود ولی کف سکوی موتورخانه میتواند سیمان صاف (غیر صیقلی و تراز باشد استفاده از مصالح و مواد لغزنده مانند سرامیک برای کف سازی اتاقک و سکوی آسانسور ممنوع میباشد

– حداقل فضای باز جلوی تابلوهای کنترل آسانسور باید ۷۰ سانتیمتر باشد.

– حداقل معبر عبور از کنار تجهیزات ثابت ۴۰ سانتیمتر و از کنار تجهیزات در حال چرخش ۵۰ سانتیمتر باشد.

– حداقل ارتفاع سکوی موتورخانه تا زیر سقف ۱٫۸۰ متر میباشد

– حداقل ارتفاع موتورخانه در نواحی تردد و دسترسی ۲ متر باشد.

– حداقل ارتفاع از روی قطعات در حال چرخش تا سقف موتورخانه ۳۰ سانتیمتر باشد.

– لابی آسانسور

فضای مقابل ورودی آسانسور با توجه به کاربری ساختمان تعداد آسانسورها و نحوه قرارگیری آنهـا متفاوت میباشد.

-در ساختمان مسکونی و آسانسور ،تکی حداقل عمق لابی نباید از ۱۴۰ سانتیمتر کمتر باشد اما با توجه به ضوابط شهرسازی و همچنین ضوابط آتش نشانی بهتر است عمق لابی ۱۵۰ سانتیمتر باشد. ـ

-در ساختمان مسکونی و آسانسور گروهی در کنار هم حداقل عمق لابی نباید کمتر از ۱۵۰

سانتیمتر یا عمق بزرگترین کابین باشد هرکدام بزرگتر باشد .

در ساختمان مسکونی و آسانسور گروهی روبروی هم حداقل عمق لابی نباید از ۲٫۱۰ متر یا مجموع بزرگترین عمق آسانسورهای روبروی هم کمتر باشد هرکدام بزرگتر باشد.

اتاقک منبع آب

در صورت قرارگیری منبع آب در فضای زیر راه پله روی پشت بام یا هر فضای دیگر باید به نحوی محافظت شود که دسترسی عموم به منبع اب مقدور .نباشد بدین منظور اتاقک منبع اب باید دارای دیوار و درب دارای قفل باشد. درب اتاقک باید به صورتی اجرا گردد که امکان عبور دست از لابه لای نرده ها دسترسی به درب منبع آب امکان پذیر نباشد.

-پوشش درز انقطاع

درز انقطاع را میتوان با مصالح کم مقاومت پر کرد به نحوی در هنگام زلزله در اثر برخورد دو ساختمان به یکدیگر به آسانی خرد شوند و پس از زلزله به راحتی قابل جایگزینی و بهسازی باشند. با توجه به اینکه پر کردن درز انقطاع با مصالح کم مقاومت شاید به راحتی امکان پذیر نباشد بهتر است این درز توسط مصالح انطعاف پذیر پوشانده شود پوشش درز انقطاع باید به گونه ای باشد که مانع از حرکت ساختمان در زمان زلزله نشده و همچنین مانع از عبور برف و باران به داخل درز .شود برای این منظور میتوان از ورقهای گالوانیزه (فلاشینگ استفاده کرد ورق گالوانیزه از یک سمت به دیوار متصل شده و از طرف دیگر آزاد میباشد خصوصاً در سطح (نما تا در زمان زلزله بتواند آزادانه به همراه ساختمان حرکت کند.

در پشت بام نیز میتوان از ورق گالوانیزه یا ملات ماسه سیمان کم سیمان به همراه عایق کاری رطوبتی استفاده کرد برای این این منظور ابتدا درز انقطاع در قسمت پشت بام با پشم سنگ یا پلی استایرن به ارتفاع  حدوداً ۱۵ سانتیمتر پر شده و بعد از نصب توری رابیتس روی آن با شیب ۲ درصد با ملات ماسه سیمان پوشانده شده و سپس عایق رطوبتی قیر و گونی یا ایزوگام اجرا می.گردد جهت جلوگیری از ترک خوردگی ،عایق اجرای ماهیچه سیمانی الزامی است

-جانپناه

مطابق بند ۴-۹-۹-۱- از مبحث چهارم حداقل ارتفاع دست انداز یا جانپناه از کف تمام شده فضای مورد نظر ۱۱۰ سانتیمتر میباشد برای خرپشته نیز رعایت جانپناه به ارتفاع ۴۰ سانتیمتر جهت برگرداندن لایه عایق رطوبتی بر روی آن الزامی است.

 در صورتی که ارتفاع سفتکاری جانپناه به گونه ای باشد که حالت سکو را ایجاد کند با توجه به ارتفاع سکوی ایجاد شده مبنای اندازه گیری ارتفاع جانپناه تغییر خواهد کرد

مطابق استاندارد شماره ۱۱۳۷ اگر ارتفاع سکوی ایجاد شده بیشتر از ۴۵ سانتیمتر باشد چون تکیه کردن پا بر روی آن مقدور ،نیست مبنای اندازه گیری ارتفاع جانپناه از روی سکو بوده و میتوان ۶۵ سانتیمتر مانده را بعد از سکو تامین کرد که برای این منظور میتوان از نرده با رعایت ضوابط آن استفاده کرد.

اما اگر ارتفاع سکوی ایجاد شده کمتر از ۴۵ سانتیمتر باشد چون بالا رفتن و ایستادن روی آن مقدور است مبنای اندازه گیری ارتفاع جانپناه ۱۱۰) (سانتیمتر) از پای سکو و از روی کف تمام شده فضا میباشد

توصیه میشود در این مورد سختگیری کرده و حداقل ارتفاع قابل قبول برای سکو ۶۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود.

در شهرهایی که رعایت الزامات سازمان آتش نشانی الزامی شده است حداقل ارتفاع جانپناه باید ۱۲۰  سانتیمتر باشد.

-درپوش جانپناه

 آب باران و برف از طریق روی دیوار به راحتی جذب مصالح بنایی شده و تخریب تدریجی دیوار را به همراه خواهد داشت. برای جلوگیری از بروز این پدیده از درپوش یا قرنیز روی دیوار استفاده میکنند عملکرد اصلی ،درپوش جلوگیری از نفوذ رطوبت به داخل دیوار و هدایت آب باران به خارج است. برای این منظور از در پوشهای سنگی فلزی و بتنی استفاده میشود که استفاده از در پوش سنگی رایج تر است. است در پوش جانپناه ،بام تراس و بالکن باید با شیب ۲ درصد و به سمت داخل بام اجرا شود. بدیهی شیب درپوش دست انداز پنجره ها باید به سمت خارج .باشد در صورتی که از سنگ به عنوان در پوش استفاده شود باید با ضخامت حداقل ۴ سانتیمتر بدون ترک و دارای آبچکان .باشد جهت جلوگیری از لق شدن سنگ در پوش و سقوط آن بهتر است بعد از نصب و گیرش ،ملات در فواصل منظم پیچ و رول پلاک .گردد جنس پیچها باید گالوانیزه بوده و با ماستیک پوشانده شوند.

– نرده راه پله

در راه پله ها قسمت پاگرد باید باید دارای جانپناه به ارتفاع ۱۱۰ سانتیمتر و در شمشیریها از لبه کف پله دارای ارتفاع ۹۰ سانتیمتر .باشد در صورت استفاده از ،نرده فاصله بین دو نرده عمودی نباید بیشتر از ۱۱ سانتیمتر باشد. در صورت وجود نرده های تزئینی نباید از هیچ قسمت آن کره ای به قطر بیش از ۱۱سانتیمتر عبور کند.

نصب نرده ها به صورت افقی به علت امکان بالا رفتن کودکان از آن ممنوع بوده مگر اینکه به صورت شیب داخلی یا هلالی برگشته به سمت داخل باشد.

در شمشیریها میتوان نرده را به صورت مایل و موازی با شیب شمشیری اجرا کرد. اما چون مبحث چهارم آن را صراحتاً رد یا تایید نکرده است توصیه میشود تمامی نرده ها عمودی اجرا گردند. استفاده از شیشه ایمن و غیر ریزنده در جانپناهها و دست اندازهای دارای شیشه به هر قطر و اندازه ای الزامی است.

استفاده از صراحی در بالکن ،تراس ایوان و … به شرطی مجاز است که حداقل ارتفاع ۱۱۰ سانتیمتر و فاصله ۱۱ سانتیمتری در مورد آن رعایت شده باشد و به صورت مطمئن به کف و دیواره طرفین متصل گردد به صورتی که در برابر نیروی زلزله باد و تکیه افراد به خوبی مقاومت .کند برای این موضوع میتوان هر صراحی را توسط میلگرد عمودی که از درون صراحی عبور می کند و به کف متصل میشود مسلح کرد و داخل آن را با دوغاب ملات پر کرد در بالا نیز تمامی میلگردهای عمودی را باید با کلاف افقی (کمرکش) به یکدیگر و به دیوار طرفین متصل کرد.

سایر جانپناه ها نیز که با مصالح مختلف مانند ،بنایی نرده فلزی و شیشه ای ساخته میشود باید ایمن نصب شده و دارای استحکام کافی .باشد وظیفه کنترل اتصالات و استحکام جانپناه و دست اندازها با هر مصالحی بر عهده مهندس ناظر سازه بوده اما توصیه میشود مهندس ناظر معمار نیز خصوصاً (صراحی) استحکام و نصب صحیح آن را کنترل و در صورت مشاهده نواقص فنی موضوع را به شهرداری گزارش دهد و تا زمان رفع ،تخلف برگ پایان عملیات را صادر .نکند توصیه میشود قبل از آنکه مالک یا مهندس مجری نسبت به ساخت نرده ها اقدام کند ناظر معمار نسبت به ابلاغ راهنمایی و تذکرات لازم به صورت مکتوب به مالک در خصوص ضوابط نرده ها اقدام کند

میله های دستگرد

سطحی از میله دستگرد که با دست گرفته میشود باید پیوسته و یکنواخت باشد و به وسیله هیچ قطعه یا عنصری قطع نشود انتهای میله دستگرد باید به سمت یک دیوار حفاظ یا سطح تردد چرخیده یا خم شود یا تا میلههای دستگرد خیز مجاور پلکان یا شیب راه امتداد داشته باشد تا از ایجاد جراحت یا گیر کردن اشیا یا لباس افراد به میلههای دستگرد جلوگیری شود.

در جایی که میله دستگرد بین خیزهای مجاور پیوسته ،نیست حداقل ۳۰ سانتیمتر به صورت افقی از لبه های ابتدا و انتهای شیب راه و از بالاترین پیشانی پله ادامه داشته باشد در پله ها میله دستگرد باید از سمت پایین شیب آن و اندازه عمق یک کف پله بعد از پایینترین پیشانی پله ادامه یابد .

فاصله آزاد میان یک میله دستگرد و دیوار یا سطح دیگر باید حداقل ۴ سانتیمتر باشد. میله دستگرد و دیوار یا هر سطح دیگر مجاور آن باید عاری از هرگونه جسم تیز یا برنده باشد

نکته :اکیداً توصیه میشود در صورت اجرای صحیح ،نرده ها مهندسان ناظر نسبت به عکسبرداری از آن در حضور مالک یا مجری اقدام کنند به گونه ای که چهره آنها در تصویر مشخص باشد به این ترتیب اگر در دوران بهره برداری تغییراتی در نرده ها صورت پذیرفت که باعث ایجاد حادثه شد ناظر بتواند به استناد عکسهای گرفته شده به راحتی خود را تبرئه نماید.

–ضوابط و الزامات ساختمانهای مورد استفاده افراد معلول

 در مجتمع های مسکونی حداقل ۵ درصد از واحدهای مسکونی باید قابل استفاده برای افراد دارای معلولیت طراحی شده باشد در صورتی که ساختمان مورد استفاده افراد معلول باشد الزامات زیر باید رعایت شود که توسط ناظر معمار کنترل می.گردد

–رمپ معلول

حداقل عرض رمپ نباید کمتر از ۱۲۰ سانتیمتر باشد در ابتدا و انتهای رمپ باید یک پاگرد به طول ۱۵۰ سانتیمتر وجود داشته باشد در صورتی که رمپ در کنج باشد جهت فضای گردش ویلچر باید فضایی با طول و عرض ۱۵۰ سانتیمتر اجرا گردد .

شیب رمپ تا طول ۳ متر حداکثر ۸ درصد و در صورتی که طول رمپ بیش از ۳ متر باشد به ازای هر متر طول رمپ ۰٫۵ درصد از شیب آن کسر و ۵ سانتیمتر به عرض رمپ اضافه میشود

حداکثر طول رمپ ۹ متر می.باشد بیشتر از آن باید یک پاگرد به طول حداقل ۱۵۰ سانتیمتر به عنوان استراحتگاه در نظر گرفته   می شود .

در صورتی که طول کافی برای اجرای رمپ با شیب مجاز وجود نداشته باشد میتوان از جک معلول استفاده کرد.

-نکات تکمیلی رمپ

1- کف سطح شیبدار باید ،غیر لغزنده ،ثابت سخت و هموار باشد.

2- در صورتی که سطح شیبدار ارتفاعی بیش از ۲۵ سانتیمتر را طی کند و طول افقی آن بیش از ۱۸۵ سانتیمتر باشد نصب میله دستگرد در طرفین آن الزامی است.

 3- در سطوح شیبدار با عرض بیش از ۳ متر میتوان از میلههای دستگرد در وسط عرض آن

استفاده کرد.

4- در کناره های عرضی و پاگرد سطح شیبدار پیشبینی لبه ،محافظ حداقل به ارتفاع ۵ سانتیمتر با رنگ متضاد با محیط به نحوی که مانع لغزش استفاده کننده ،گردد الزامی است

5- در امتداد و ابتدا یا انتهای رمپ نباید پلهای وجود داشته باشد.

– جک معلول ( بالابر )

برای اختلاف سطوح حداکثر تا ۲۰۰ سانتیمتر و در ساختمانهای مسکونی حداکثر تا ۴۰۰ سانتیمتر میتوان از بالابرهای عمودی برای جابجایی استفاده کرد که ضوابط زیر در مورد آن باید رعایت گردد حداقل عرض جک معلول باید ۹۰ سانتیمتر و حداقل طول آن ۱۲۰ سانتیمتر باشد.

بالابر باید مجهز به دستگیره های کمکی در ارتفاع ۸۰ تا ۸۵ سانتیمتر باشد

برای جابجایی در ارتفاع بیش از ۲۰۰ سانتی متر و حداکثر تا ۴۰۰ سانتی متر، بالابر باید در یک فضای بسته و با درهای مناسب برای ورود و خروج قرار گیرد ضمناً جک معلول میبایست در حدود مالکیت زمین باشد و ورود آن به معبر مجاز نیست.

– الزامات ورودی

فضای انتظار و گردش ورودی جهت استفاده افراد معلول باید حداقل دارای ۱۵۰ سانتیمتر عمق باشد. همچنین حداقل عرض در ورودی نیر باید به میزان ۱۰۰ سانتیمتر رعایت گردد. در صورتی که درب ورودی یک لنگه باشد حداقل عرض مفید آن نباید از ۸۰ سانتیمتر کمتر .باشد درها میبایست فاقد پاخور .باشند در صورت اجبار حداکثر ارتفاع آستانه پاخور باید ۲ سانتیمتر باشد.

حداقل عرض راهرو باید ۱۴۰ سانتیمتر باشد.

فضای چرخش آزاد با قطر حداقل ۱۵۰ سانتیمتر باید در گوشه ها وجود داشته باشد.

–آسانسور

در صورت استفاده افراد معلول از آسانسور الزامات زیر باید رعایت گردد.

حداقل فضای مقابل ورودی آسانسور (لابی باید دارای طول و عرض ۱۵۰×۱۵۰ سانتیمتر باشد.

حداقل ابعاد مفید اتاقک آسانسور باید ۱۱۰×۱۴۰ سانتیمتر و عرض مفید در آن نیز باید حداقل ۸۰سانتیمتر باشد ازاد پارکینگ در یادمان های اروین در وادار شد

ضوابط تکمیلی آسانسور مورد استفاده افراد معلول

 1- اتاقک آسانسور باید مجهز به در کشویی با ساز و کار برگرداننده بر اثر ضربه و با چشم الکترونیکی در دو ارتفاع ۱۵ و ۷۵ سانتیمتر از کف باشد.

2-  اتاقک آسانسور باید مجهز به میله دستگرد در دیواره ها در ارتفاع ۸۵ سانتیمتر باشد.

3 – ارتفاع دکمه های کنترل کننده در داخل و خارج از اتاقک آسانسور باید ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر از کف و فاصله آنها از گوشه اتاقک آسانسور ۴۰ سانتیمتر بوده حداقل برجستگی آن ۱٫۵ سانتیمتر، حداقل قطر آن ۳ سانتیمتر و نیز قابل استفاده برای نابینایان باشد.

– میله دستگرد

میله دستگرد در کنار پله یا سطوح شیب دار باید حداقل ۳۰ سانتیمتر از ابتدا و انتهای آن پیش آمده تر و موازی کف باشد همچنین ارتفاع میله دستگرد از کف راهرو سطح شیبدار یا پله باید برای بزرگسالان ۸۵ سانتیمتر و برای کودکان ۶۰ سانتیمتر باشد.

قطر یا عرض میله دستگرد باید بین ۳٫۵ تا ۴ سانتیمتر بوده و در دو طرف رمپ و یا راه پله باید به صورت ممتد .باشد آغاز و پایان میله دستگرد در دو طرف رمپ و یا راه پله باید به صورت مدور و بدون تیزی باشد و یا باید به طرف ،کف دیوار و یا پایه برگشته باشد

پارکینگ مخصوص افراد معلول

حداقل ابعاد جهت پارک خودروی افراد معلول ۳٫۵×۵ متر( اکس به اکس ستون) میباشد

در صورتی که اطراف محل پارک دیوار یا مانع وجود داشته باشد به ازای هر طرف ۲۵ سانتیمتر به محل پارک اضافه میشود.

حداقل ارتفاع آزاد پارکینگ در ساختمانهای دارای افراد معلول ۲٫۴۰ متر میباشد.

الزامات فضاهای بهداشتی

1- توالت

 حداقل ابعاد سرویس بهداشتی ۱۵۰×۱۷۰ سانتیمتر میباشد و حداقل اندازه مفید درب آن نیز ۸۰ سانتیمتر است در باید به سمت بیرون باز شده و به طور خودکار بسته شود و حداکثر ارتفاع آستانه در ۲ سانتیمتر میباشد

نصب کاسه مستراح فرنگی به ارتفاع ۴۵ سانتیمتر از کف و با فاصله ۳۰ سانتیمتر از دیوار مجاور الزامی است نصب میلههای دستگرد در طرفین کاسه مستراح به ارتفاع ۷۰ سانتیمتر از کف و ۲۰ سانتیمتر جلوتر از لبه جلویی کاسه الزامی است نصب میلههای دستگرد کمکی عمودی با فاصله ۳۰ سانتیمتر از جلو کاسه و ۴۰ سانتیمتر بالاتر از نشیمن مستراح بر روی دیوار مجاور الزامی است دامنه نوسان میلههای عمودی باید ۸۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر از کف باشد

2-روشویی

کاسه روشویی باید در فضایی به ابعاد ۷۵×۱۲۰ سانتیمتر قرار گیرد تا امکان دستیابی از روبرو را فراهم سازد پیش بینی فضای ،آزاد به ارتفاع حداقل ۷۵ سانتیمتر از کف تا پایین لبه دستشویی الزامی عمق فضای آزاد برای زانو باید ۲۰ سانتیمتر و برای نوک پا ۴۵ سانتیمتر باشد ارتفاع لبه پایین آینه روشویی از کف برای افراد دارای معلولیت باید حداکثر ۹۰ سانتیمتر باشد.

3-حمام

فضای آزاد ،کف در جلو وان باید به ابعاد ۱۵۰×۸۰ سانتیمتر باشد. فضای آزاد زیر دوش باید ۱۲۰×۱۲۰ سانتیمتر باشد باید فضای آزادی به ابعاد ۱۲۰×۸۰ سانتیمتر برای جابجایی از نشیمن صندلی چرخدار به صندلی زیر دوش در نظر گرفته شود نصب میله های دستگرد با طول حداقل ۹۰ سانتیمتر و در ارتفاع ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر از کف حمام در دیوارهای اطراف دوش و وان الزامی است. تعبیه صندلی تاشو جهت سهولت جابجایی در حمام زیردوشی وان الزامی است

4-راهروی دسترسی

راهروی دسترسی به سرویس بهداشتی باید دارای حداقل ۱۴۰ سانتیمتر عرض باشد.

-اتاق خواب

حداقل عرض مسیر تردد در فضاهای داخلی واحد مسکونی دسترس پذیر باید ۹۰ سانتیمتر بوده و دارای فضای آزاد به قطر حداقل ۱۵۰ سانتیمتر جهت چرخش ۱۸۰ درجه باشد پیش بینی فضای آزاد به عرض حداقل ۹۰ سانتیمتر در اتاق خواب و در اطراف تختخواب برای انجام ،امورات ضروری است در جلوی کمد باید فضای آزاد به ابعاد حداقل ۷۵×۱۲۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود

– آشپزخانه

فضای آزاد کف به قطر حداقل ۱۵۰ سانتیمتر باید به گونه ای طراحی شود که تمام وسایل ضروری آشپزخانه اجاق)، یخچال ظرفشویی و … برای شخص با صندلی چرخدار از روبرو و یا از پهلو قابل دسترس باشد در مجاورت وسایل ضروری آشپزخانه باید فضای آزاد به قطر حداقل ۱۵۰ سانتیمتر جهت چرخش ۱۸۰ درجه ای عبور و استفاده از وسایل باشد

حداقل سطح کار آزاد با عرض حداقل ۷۵ سانتیمتر و ارتفاع بین ۷۵ تا ۸۵ سانتیمتر، با فضای آزاد برای قرارگیری پا به عمق ۴۰ سانتیمتر و ارتفاع ۶۵ تا ۷۰ سانتیمتر در زیر آن باید در نظر گرفتـه شــود. حداکثر ارتفاع پایینترین طبقه قفسه های فوقانی ۱۲۰ سانتیمتر و قفسه های پایینی ۸۰ سانتیمتر باشد.

– انباری

فضای آزاد کف به ابعاد ۷۵×۱۲۰ سانتیمتر باید به گونه ای طراحی شود که کلیه قسمتهای انباری برای فرد با صندلی چرخدار از روبرو یا از پهلو قابل دسترس .باشد حداکثر ارتفاع دستیابی از روبرو بـه وسایل داخل انباری باید بین ۴۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر و از پهلو بین ۲۵ تا ۱۳۵ سانتیمتر باشد.